Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

2. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINING “BUXGALTERIYa HISOBI 

TO’G’RISIDA”GI QONUNI VA UNING AHAMIYaTI

 

O’zbekiston  respublikasining  buxgalteriya  hisobi  to’g’risidagi  qonuni  30 

avgust  1996  yilda  qabo’l  qilingan  va  2016  yili  16  aprelda  O’zbekiston  Oliy 

Majlisining  qonunchilik  palatasi  tomonidan  qayta  ko’rib  chiqib  o’zgarishlar 

kiritilib yangi taxrirda qabo’l qilingan. 

Qonun  32  moddadan  iborat  bo’lib,  uning  asosiy  maqsadi  buxgalteriya 

hisobini  tashkil  etish,  yuritish  va  buxgalteriya  moliyaviy  hisobotlarini  tuzish 

sohasidagi  munosabatlarni  tartibga  solishdan  iborat

30

  deb  ko’rsatilgan.Qonunda 

buxgalteriya  hisobini  tashkil  qilishning  qo’ydagi  asosiy  printsplpri  belgilab 

berilgan: 

-uzluksizlik; 

-ishonchlilik; 

-ko’rsatkichlarning qiyoslanuvchanligi. 

 

30

.  Agar  О‘zbekiston  Respublikasining  xalqaro  shartnomasida  О‘zbekiston  Respublikasining  buxgalteriya  hisobi 

tо‘g‘risidagi  qonun  hujjatlarida  nazarda  tutilganidan  boshqacha  qoidalar  belgilangan  bо‘lsa,  xalqaro  shartnoma 

qoidalari qо‘llaniladi. 

 

---

41 

 

 

Qonunda  belgilanishicha  buxgalteriya  hisobi  korxonalar  faoliyatida 

sodir  bo’ladigan  barcha  xo’jalik  operatsiyalarini  yaxlit,  uzluksiz,  hujjatlar 

asosida hisobga olish yo’li bilan buxgalteriya axborotini yig’ish, qayd etish 

va  umumlashtirishning  tartibga  solingan  tizimi  bo’dib  hisoblanadi. 

SHuningdek, buxgalteriya hisobi ma’lumotlari asosida moliyaviy va boshqa 

hisobotlarni  tuzishdan  iboratdir  deb  tahrif  berilgan.  Qonunda  xo’jalik 

operatsiyalari  buxgalteriya  hisobida  kamida  ikkita  schyotida  bir  vaqtda  va 

o’zaro  bog’liq  holda  pulda  baholab  aks  ettirish  yo’li  bilan  ikki  yoqlama 

yozuv usulida yuritillishi belgilab qo’yilgan. 

 

Buxgalteriya  axboroti  bu  -  boshlang’ich  hisob  hujjatlariga  asoslanib, 

buxgalteriya  hisobi  registrlarida,  moliyaviy  hisobotlarda,  tushuntirishlarda 

hamda  buxgalteriya  hisobini  tashkil  etish  va  yuritish  bilan  bog’liq  boshqa 

hujjatlarda  aks  ettiriladigan  buxgalteriya  hisobi  obektlari  haqidagi  qayta 

ishlangan ma’lumotlardir. 

Qonunda  buxgalteriya  hisobining  subhektlari  va  obhektlari  aniq 

belgilab  berilgan.  Unga  ko’ra  davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi  organlari, 

O’zbekiston  Respublikasida  ro’yxatga  olingan  yuridik  shaxslar,  ularning 

O’zbekiston  Respublikasi  hududida  hamda  undan  tashqarida  joylashgan 

sho’ba korxonalari, vakolatxonalari, filiallari va boshqa tarkibiy bo’linmalari 

buxgalteriya hisobi subektlari bo’lib hisoblanadi. 

Buxgalteriya  hisobi  to’g’risidagi  qonunda  yuridik  shaxs  tashkil 

etmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi shaxslar, fuqarolarning 

o’zini  o’zi  boshqarish  organlari,  hamda  chet  el  yuridik  shaxslarining 

O’zbekiston  Respublikasi  hududidagi  vakolatxonalari,  filiallari  va  boshqa 

tarkibiy  bo’linmalari  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  hisob 

yuritishlari hamda hisobot taqdim etishlari ko’rsatib o’tilgan.   SHuningdek, 

aktivlar,  majburiyatlar,  xususiy  kapital,  zahiralar,  daromadlar,  xarajatlar, 

foyda,  zararlar  va  ularning  harakati  bilan  bog’liq  xo’jalik  operatsiyalari 

buxgalteriya  hisobining  obektlari  eknligi  va  ularni  hisobga  olish  tartibi, 

buxgalteriya  hisobi  va  moliyaviy  hisobotni  tartibga  solish,  buxgalteriya 

---

42 

 

 

hisobi standartlarini ishlab chiqish va tasdiqlash tartiblari ham belgilab berilgan. 

 

Ushbu qonunda buxgalteriya hisobi va hisobotini tashkil etishni buxgalteriya 

hisobi  subektining  rahbari  amalga  oshirilishi,  uning,  bu  boradagi  huquq  va 

burchlari,  bosh  buxgalter  yoki  buxgalteriya  hisobi  va  moliyaviy  boshqarish 

vazifalarini  amalga  oshiruvchi  boshqa  mansabdor  shaxs  buxgalteriya  hisobi 

xizmatining  rahbari  ekanligi,  ularning  bevosita  buxgalteriya  hisobi  subektining 

rahbariga  bo’ysunishi,  dastlabki  imzo  huquqi  kimga  berilishi,  boshlang’ich  hisob 

hujjatlari,  ularni  tuzish,  saqlash  tartiblari,  shuningdek,  buxgalteriya  hisobi 

axborotlarini  hisob  registrlarida  aks  ettirish  va  bu  axborotlarni  saqlash  tartibi 

belgilab  berilgan.  Korxona  aktivlar  va  majburiyatlarni  inventarizatsiya  qilish

, 

aktivlar  va  majburiyatlarni  baholash,daromadlar  va  xarajatlarni  hisobga  olish, 

korxona  xususiy  kapitalni  hisobga  olish, ichki  nazoratuni  tashkil  etish,moliyaviy 

hisobotlarni tuzish taqdim etish tartiblari aniq qilib ko’rsatilgan. 

 

Ushbu  qonunning  32  moddasida  buxgalteriya  hisobi  to’g’risidagi  qonun 

hujjatlarini buzganlikda aybdor shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo’ladi deb 

ko’rsatib o’tilgan.