Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati, buxgalter va auditor kasblari haqida tushuncha

6.3. Ma’ruza, amaliy, seminar mashg‘ulotlar hamda mustaqil ishlarni tashkil etish


Ma’ruza – talaba bilim olishining muhim manbai
Kundalik hayotda, aksariyat ta’lim jarayonida ma’ruza tushunchasi ko‘proq qo‘llaniladi.

Chinakam
oqilona ta’lim ongimizni ham, xulqimizni ham o‘zgartiradi.
Mishel de
Monten

U shbu tushunchaning mazmun-mohiyati va etimologik jihatlarini batafsilroq ochib berish uchun tegishli manbalarga murojaat qilamiz. O‘zbek tilining izohli lug‘atida bu tushunchaga ikkita izoh berilgan.
«Ma’ruza. 1 Biror mavzuda ko‘pchilik oldida aytilgan (so‘zlangan) nutq. 2 Rahbar organ yoki boshliqqa berilgan yozma ma’lumot, axborot»⁴⁰. Lekin bu ikkala izoh ham ta’limda, xususan, oliy ta’limda o‘qiladigan ma’ruza tushunchasining mohiyatini to‘liq ochib bermaydi.
Bu tushuncha O‘zbekiston milliy ensiklopediyasining 5-jildida batafsilroq tavsiflangan. «Ma’ruza, lektsiya - o‘quv materiali, biror masala, ilmiy, siyosiy mavzularning izchil, tartibli og‘zaki bayoni. O‘quv ma’ruzasi o‘quv jarayonining asosiy shakli*; oliy o‘quv yurtlarida dars berish uslublaridan biri»⁴¹.
Demak, ma’ruza oliy ta’lim muassasalarida talabalar bilim oladigan asosiy manba va o‘quv mashg‘ulotlarining asosiy turi bo‘lib, unda mavzuga oid masalalar mantiqan to‘g‘ri va izchil, ko‘rgazmali qurollar, slaydlar, audio-video materiallar va multimedia jarayonlari yordamida mufassal bayon etilishi lozim.
U yoki bu o‘quv fanining nazariy-uslubiy asoslari bayon etiladigan ma’ruza talabaga axborotlar ummonida yo‘lchi yulduz bo‘lib, eng muhim va zarur axborotlarni tanlashga yordam berishi lozim. Oliy ta’limda ma’ruza talabalarga nafaqat chuqur va har tomonlama bilim beradi, balki ularni tarbiyalash va rivojlantirishga ham yuqori darajada ko‘maklashadi. Shunga qaramasdan, 60-70% talabalar ma’ruzani mazuniga tushunmasdan yozib oladi.
Ma’ruza mashg‘ulotlarining ahamiyati va o‘ziga xos xususiyatlarini yetarli darajada to‘liq tushunmaslik oqibatida ayrim hollarda ma’ruza va darslik (yoki o‘quv qo‘llanma) o‘zaro bir-birining o‘rnini bosadi degan noto‘g‘ri tushuncha ham shakllanadi.
Oliy ta’limda ma’ruzaning eng muhim ahamiyati: axborotlarga boyligi, tezkorligi ya’ni unda mazkur sohaga oid eng yangi ma’lumotlarni mujassamlashtirishi, talabalarning tayyorgarlik (qabul qilish) darajasiga muvofiq ma’lumotlarni tabaqalashtirishdan iborat.
Oliy ta’limda ma’ruza asosan beshta funksiyani bajaradi (6.1-rasm).