Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati, buxgalter va auditor kasblari haqida tushuncha

2-MAVZU. BUXGALTERLIK ISHIGA KIRISH VA BUXGALTERIYA HISOBI HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA


2.1. Xo‘jalik faoliyatiga xos asosiy tushunchalar
2.2. Hisob ma’lumotlaridan foydalanuvchilar
2.3. Buxgalteriya hisobi va uning ahamiyati
2.4. Buxgalteriya hisobining sub’ektlari, ob’ektlari, predmeti va metodi haqida tushuncha
2.5. Buxgalteriya hisobining asosiy prinsiplari


2.1. Xo‘jalik faoliyatiga xos asosiy tushunchalar
Buxgalteriya hisobini tashkil etadigan va yuritadigan hisob apparati. Buxgalteriya korxonaning mustaqil tarkibiy bo‘limi bo‘lib, boshqa bo‘limlar (xizmatlar) tarkibiga kirmaydi. Buxgalteriyani bosh buxgalter boshqaradi, agar shtatda bosh buxgalter lavozimi bo‘lmasa, katta buxgalter boshqaradi. Bosh buxgalter qanday huquq va majburiyatlarga ega bo‘lsa, katta buxgalter ham shunday huquq va majburiyatlarga ega. Buxgalteriya hisobini tashkil etish, yuritish va buxgalterning huquq va burchlari 2016 yil 13 aprelda yangi tahrirda qabul qilingan. «Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida»gi Qonun bilan belgilanadi.
Buxgalteriyaning tarkibiy tuziligi korxonaning hajmiga bog‘liq. Yirik korxonalarda bosh buxgalter va uning yordamchisi boshchiligida bosh buxgalteriya tuziladi. Bosh buxgalteriya quyidagi bo‘lim (guruh)lardan iborat materiallar hisobi, ishlab chiqarish va mahsulot tannarhini kalkulyatsiya qilish hisobi, tayyor mahsulotlar hisobi, ishchi va xizmatchilar bilan hisoblashish hisobi, moliyaviy hisob-kitob va b. Bo‘lim (guruh)lar soni aniq sharoitga bog‘liq. Mayda korxonalarda bunday bo‘lim (guruh)lar umuman tuzilmaydi, ishlar buxgalteriya xodimlari o‘rtasida taqsimlarandi. Hisob detsentrallashgan bo‘lsa, bo‘limlar (tsex, uchastka)da buxgalteriya yoki hisob guruhlari tashkil etilib, ular bosh buxgalteriyaga bo‘ysunadi. Bosh buxgalteriya korxonaning boshqa bo‘limlari (biznes-reja bo‘limi, moliya bo‘limi va b.) bilan uzviy bog‘langan.
Buxgalteriya arxivi – o‘tgan hisobot davrlari bo‘yicha xujjatlar va hisob registrlari yig‘indisi. Buxgalteriya arxivi yo‘riqnoma va buxgalteriyahisobi shakllarigabinoan tashkil etiladi. Buxgalteriya xujjatlari va registrlar, mikrofilmlar yoki kompyuterlar hisobi moliyaviy ma’lumotlari kamida uch yil, moliyaviy hisobot esa qonun xujjatlarida belgilangan muddatda saqlanadi.