Buxgalteriya hisobi, auditorlik faoliyati, buxgalter va auditor kasblari haqida tushuncha

4.1-rasm. O‘zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini
me’yoriy tartibga solish tizimi va uning elementlari


Uchinchi pog‘ona – auditorlik faoliyatining standartlari va boshqa me’yoriy hujjatlarni o‘z ichiga oladi. Auditorlik faoliyati standartlari – bu barcha auditorlik tashkilotlari o‘zlarining professional faoliyatlari jarayonida rioya qilishlari lozim bo‘lgan yagona asosiy tamoyillar majmuidir.
Auditning Xalqaro Standartlari – AXS (International Standards of Auditing - ISAs) negizida ishlab chiqiladi va asosan auditorlik tekshiruvlarini o‘tkazish qoidalarini belgilaydi.
Auditorlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida auditorlik standartlariga rioya qilish audit sifatini va uning natijalari ishonchliligini kafolatlaydi.
Huquqiy hujjatlarni va boshqa tegishli manbalarni tahlil qilish natijalariga tayanib, audit jarayonini quyidagi bosqichlarga bo‘lish mumkin: 1) tayyorgarlik; 2) rejalashtirish; 3) tadqiqot; 4) audit natijalarini umumlashtirish; 5) sifat nazorati; 6) audit natijalarini safarbar qilish va 7) mijoz bilan shartnoma munosabatlarini yakunlash. Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston tan olingan xalqaro audit standartlari har bir bosqichda qo‘llaniladi. Auditning Xalqaro Standartlari va audit bosqichlarining o‘zaro bog‘liqligini tahlil qilish, birinchidan, standartning audit o‘tkazishdagi o‘rnini belgilash, ikkinchidan standartlar o‘zaro bog‘liqligini ko‘rishga imkon berdi.
Auditning Xalqaro Standartlariga o‘tish muammosi bilan hozirda hukumat organlari kabi, jamoat professional tashkilotlari ham shug‘ullanmoqdalar. Lekin bu muammo xalqaro amaliyot tahlili, milliy iqtisodiyotimiz xususiyatlari, sohaga oid ilmiy-nazariy, normativ- huquqiy, tashkiliy- uslubiy manbalar hamda amaliyotni uyg‘unlikda tadqiq qilishni taqozo etadi.
To‘rtinchi pog‘ona – standartlarni tadbiq qilish uchun zarur hujjatlar to‘plami, ya’ni auditorlik tashkilotining ichki ish standartlaridan iborat. Bu hujjatlar standartlarni qo‘llash va standartlar asosida auditorlik faoliyatini tashkil etishga doir ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi.
Shu bilan birga, auditorlik tashkilotlari bilan mijoz-korxona o‘rtasidagi munosabatlar O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksiga muvofiq shartnoma asosida amalga oshiriladi.