Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud



Download 2,11 Mb.
bet182/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

Sodda va qo‘shma kesimlar
Kesimlar tuzilishiga ko‘ra: sodda va murakkab (qo‘shma) kesimlarga bo‘linadi.
Faqat bir so‘z bilan ifodalangan kesimga sodda kesim, ikki va undan ortiq so‘z bilan ifodalangan kesimga esa murakkab (qo‘shma) kesim deyiladi. Masalan, qirlarda lolalar ochildi gapida ochildi sodda kesim, «Lolazor» romanini o ‘qib chiqdim gapida o‘qib chiqdim bo‘lagi qo‘shma kesim sanaladi.
Sodda va qo‘shma kesimlar ifodalanishiga ko‘ra sodda fe’l kesim va sodda ot kesim hamda qo‘shma fe’l kesim va qo‘shma ot kesimlarga bo‘linadi. Masalan, 1. Dugonam tashqariga ko‘z qirini tashladi. 2. Dadam kasalxonaning bosh shifokori hisoblanadi. Birinchi gapda ko‘z qirini tashladi bo‘lagi nima qildi? so‘rog‘iga javob bo‘lib, qo‘shma fe’l kesim, ikkinchi gapda esa kasalxonaning bosh shifokori hisoblanadi bo‘lagi kim hisoblanadi? so‘rog‘iga javob bo‘lib qo‘shma ot kesim vazifasini bajaradi.
Ega va kesimning moslashuvi
Ega kesim bilan grammatik va mazmun jihatidan bog‘langanligi uchun doimo kesimning shakliga mos shaklda turadi. Eganing kesim shakliga mos (shaxs-son) shaklda kelishiga moslashuv deyiladi.
Masalan, yuqorida keltirilgan talabaman kesimi birinchi shaxs birlikda turganligi uchun uning egasi ham birinchi shaxs birlikdagi olmosh bo‘ladi. Kesim bilan ega ba’zan son shakli bo‘yicha moslashmasligi mumkin. Xususan, ega narsa, hayvonlarni bildiruvchi so‘zlar bilan ifodalanganda: Masalan, qushlar sayraydilar emas, qushlar sayraydi, lekin shaxsda doimo moslik bo‘lishi shart.
Juda muhim. Kesim ot kesim bo‘lib, uning kesimlik shaklini ko‘rsatuvchi bog‘lamalar qo‘llanilmasa, u vaqtda kesim ohang yordamida shakllanadi.
Ot kesimning kesimlik shakllari maxsus ifodalanmay,ohang yordamida shakllanganda, bu tugallangan ohangni ifodalash uchun ega bilan kesim o‘rtasiga yozuvda tire qo‘yiladi.Masalan, Ro‘paradagi bino –maktab. Samarqand - azim shahar.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish