Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Demak, eski o‘zbek tili XII-XIII asrdan to XX asrning boshlarigacha bo‘lgan o‘zbek tili tarixini o‘z ichiga oladi va juda katta yozma manbalarni o‘zida mujassam etadi.
Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Turdi Farog‘iy, Boborahim Mashrab, Zokirjon Xolmuhammad o‘g‘li Furqat, Muhammad Aminxo‘ja Muqimiylarning eski o‘zbek tilini yangi taraqqiyot bosqichiga olib chiqishda xizmatlari katta. Ayniqsa, bu borada Alisher Navoiy ulkan ishlar qildi. U o‘zbek tilini xazina deb bildi. Bu xazinani ilonlar va tikanlar o‘rab turganligini ta’kidladi. Navoiy eski o‘zbek adabiy tilini ana shu “ilon”lardan va “tikan”lardan tozalab berdi.
Eski o‘zbek adabiy tili hozirgi o‘zbek adabiy tilining vujudga kelishida muhim bosqich sanaladi.
Quyidagi so‘zlar eski o‘zbek adabiy tiliga xos.
cherik – askar, qo‘shin huvaydo – ayon, ravshan
qopungda – eshigingda kilk – qamish qalam
ulus – el, xalq pesha – kasb, hunar
butradi – tarqaldi, ketdi bilmon – bilmayman
ev – uy behbud – sog‘lomlik
Alisher Navoiyning “Muhokamat ul-lug‘atayn” asarida turkiy tilning imkoniyatlari haqida shunday ma’lumotlar bor:
Yana bir adolari borki, ba’zi alfozning so‘nggida “ch, i”, “ki”, “chi” lafzidir, orttururlar, yo mansabning, yo hunarning, yo peshaning izhori uchun; forsiyda yo‘qtur, balki alar ham turkcha ayturlar.
Mansabda andog‘ki, qo‘rchi va suvchi va xizonachi va kerak-yarog‘chi va chavgonchi va nayzachi va shukurchi va yurtchi va shilonchi va axtachi yo‘sunlug‘ ko‘ptur.
Hunar va peshada andog‘ki, qushchi va borschi va qo‘ruqchi va tamg‘achi va jibachi va yo‘rg‘achi va halvochi va kemachi va qo‘ychi…
O‘zbek tilining ilk shakllanish davridan to XX asrning 20-30-yillariga qadar bo‘lgan o‘zbek tili eski o‘zbek adabiy tili, 20-30-yillardan, ya’ni Fitrat, Cho‘lpon, Abdulla Qodiriylar davridan to hozirgi davrgacha bo‘lgan davr esa hozirgi o‘zbek adabiy tili deb yuritiladi.
Eslatma: Markaziy Osiyoda yashagan turkiy qabilalar ichida birgina “qipchoq” atamasi bilan bog‘liq Qipchoqmahalla, Qipchoqqishloq, Qipchoqovul, Qipchoqariq kabi nomlar respublikamiz bo‘ylab keng tarqalgan. O‘zbekistonda uchraydigan joy – urug‘ nomlari: darxon, kenagas, jaloyir, bahrin, nayman va b.