Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud


Kiritma gaplar va ularning uslubiy xossalari



Download 2,11 Mb.
bet211/253
Sana16.04.2022
Hajmi2,11 Mb.
#556792
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   253
Bog'liq
Bulardan tashqari, tovush o\'zgarishlarining yana quyidagi ko’rin

Kiritma gaplar va ularning uslubiy xossalari
Nutq jarayonida so‘zlovchi muayyan tushuncha yoki fikrga bog‘liq qo‘shimcha ma’lumot bergisi kelishi mumkin. Ana shu qo‘shimcha ma’lumot ifodalovchi qism gapning asosiy qismidan to‘xtam va pastroq ohang bilan talaffuz qilinadi.
Masalan, Uni tanishsa kerak (Farg‘onada bir-birini tanimaydigan odam kam), bir bola kosada yaxna choy olib chiqdi.
Yuqoridagi gapda asosiy axborot uni tanishsa kerak, bir bola kosada yaxna choy olib chiqdi qismi orqali ifodalanadi. Farg ‘onada bir-birini tanimaydigan odam yo‘q qismi esa gapning asosiy qismi tarkibidagi tanishsa kerak bo‘lagi bilan bog‘liq qo‘shimcha ma’lumotni ifodalaydi.
Juda muhim. Bu qo‘shimcha ma’lumot ifodalovchi qism gapda tushirib qoldirilsa ham, gapning asosiy ma’nosiga ziyon yеtmaydi. Qo‘shimcha ma’lumot beruvchi qism gapning asosiy qismlarida past ohang bilan ajralib turibdi.
Eslab qoling. Gapning asosiy mazmuniga qo‘shimcha axborot qo‘shuvchi va alohida ohang bilan ajralib turuvchi qismga kiritmalar deyiladi.
Kiritma gaplar asosan, kitobiy uslub (badiiy va publitsistik) ga xos. Kiritma gaplar fikrga qo‘shimcha ma’lumot berganligi uchun, asosan, gap o‘rtasida keladi va yozuvda doimo gapning boshqa qismlaridan qavs bilan ajratiladi.
SODDA GAP TAHLILI
Tahlil tartibi
Sodda gap bo‘yicha to‘liq sintaktik tahlil 3 bosqichda amalga oshiriladi:
1. Gapda so‘zlarning bog‘lanishi (so‘z birikmasi) bo‘yicha.
2. Gap bo‘laklarini aniqlash bo‘yicha.
3. Gap qurilishi bo‘yicha.
Gapda so‘zlarning bog‘lanishi bo‘yicha tahlilda:
a) birikmaning teng bog‘lanishi yoki tobe bog‘lanishidagi turi;
b) tobe bog‘lanish bo‘lsa, tobelanish turi (moslashuv, boshqaruv, bitishuv);
d) teng yoki tobe bog‘lanishni yuzaga keltirgan vositalar ( bog‘lovchilar, ohang, so‘z shakllari, ko‘makchilar, so‘z tartibi) aniqlanadi.
Gap bo‘laklarini aniqlash bo‘yicha tahlilda:
a) gap bo‘laklari belgilanadi, uyushiq yoki ajratilgan bo‘laklar bor yoki yo‘qligi izohlanadi;
b) gap bo‘laklari bilan munosabatga kirishmagan “bo‘laklar” (kiritma, undalmalarning mavjud yoki mavjud emasligi) ko‘rsatiladi;
d) gap bo‘laklarining joylashuv tartibi ( me’yoriy tartibda yoki o‘zgargan tartibda) izohlanadi.
Gap qurilishi bo‘yicha tahlilda:
a) gapning ifoda maqsadiga ko‘ra turi (darak, so‘roq, buyruq, istak);
b) gapning his-hayajonning ifodalashiga ko‘ra turi [his-hayajonsiz yoki his-hayajonli (undov) gap];
d) yig‘iq yoki yoyiq sodda gapligi, to‘liq yoki to‘liqsiz gapligi, egali yoki egasiz gap ekanligi; egali gap bo‘lsa: uning egasi ma’lum gap yoki egasi umumlashgan gapligi; egasiz gap bo‘lsa, uning shaxsi noma’lum gapligi, atov yoki so‘z-gapligi izohlanadi.

Download 2,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   207   208   209   210   211   212   213   214   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish