Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Eslatma: Sirojiddin Sayyidning “Vatan nadir” she’rida turbatlari – tuproq, yer, ziyoratgoh, maqbara; giryon – yig‘lovchi, yig‘lab turgan; bexonumon – uy-joysiz, darbadar; ro‘yi jahon – yer yuzi.
Ism (ot) larning munosabat shakllari
Ona tili (7-sinf)
Egalik, kelishik, -man, -miz, -san, -siz, -dir qo‘shimchalariga ega bo‘lgan shakli esa munosabat shakllari hisoblanadi.
Ism asoslariga qo‘shilib, ularni boshqa so‘zlarga bog‘lab kelish va gap bo‘laklarini shakllantirishga xizmat qilganligi uchun egalik, kelishik, -man, -miz, -san, -siz, -dir qo‘shimchalari munosabat shakllari deyiladi.
Demak, ismlarning munosabat shakllariga quyidagilar kiradi:
1) egalik shakllari; 2) kelishik shakllari; 3) ismlarni kesim sifatida shakllantiruvchi va ega bilan munosabatini ifodalovchi -man, -miz, -san, -siz, -dir qo‘shimchalari, bo‘lmoq, sanalmoq, hisoblanmoq so‘zlari.
Uchinchi turdagi qo‘shimchalar bog‘lamalar deb ham yuritiladi.
Masalan: Biz Xorazmiy farzand/i/miz. Gapda III shaxs birlikdagi egalik qo‘shimchasi va I shaxs ko‘plikdagi bog‘lama mavjud.
Otlarning egalik shakllari
Ona tili (5-sinf)
Otlarning uch shaxsdan biriga qarashli ekanligini bildirgan qo‘shimchalarga egalik qo‘shimchalari deyiladi.
Egalik qo‘shimchasi qo‘shilgan ot, albatta, o‘zidan oldingi otning qaratqich kelishigida kelishini talab qiladi.
K va q undoshlari bilan tugagan otlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda, qanday eshitilsa, o‘shanday yoziladi, ya’ni ba’zan k undoshi g tovushiga, q undoshi g‘ tovushiga o‘zgaradi. Masalan: tuproq-tuprog‘i, terak-teragi. Ayrim so‘zlarda bunday o‘zgarish yuz bermaydi. Masalan: huquq-huquqi, idrok-idroki.
O‘g‘il, burun kabi otlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda, ikkinchi bo‘g‘indagi i yoki u unlisi tushib qoladi va o‘g‘li, burni kabi yoziladi.
Ona tili (7-sinf)
Ismlarga qo‘shilib, asos qismda ifodalangan narsa, belgi-xususiyat, harakat-holatlarni uch shaxsdan biriga qarashliligini bildirgan qo‘shimchalar egalik qo‘shimchalari hisoblanadi.

shaxs/son	Birlik	ko‘plik
I shaxs	-m, -im	-miz, -imiz
II shaxs	-ng, -ing	-ngiz, -ingiz
III shaxs	- i (-si)	-(lar)i

Undosh bilan tugagan ismlarga –im, -imiz ,-ing, -ingiz, -i, -lari; unli bilan tugagan ismlarga –m, -miz; -ng, -ngiz; -si, -lari qo‘shimchalari qo‘shiladi.
Viloyat, shahar, tuman, korxona, muassasa nomlarida qo‘llanilgan III shaxs egalik qo‘shimchasi shaxsga qarashlilik ma’nosini emas, balki xoslik, umumdan ajratilganlik ma’nosini ifodalaydi. Shuning uchun bunday birikmalarda oldingi qism qaratqich kelishigida qo‘llanilmaydi. Masalan, Boburning bog‘i emas, Bobur bog‘i; Orolning dengizi emas, Orol dengizi.
-i, -si egalik qo‘shimchasi bir qator so‘zlarda qaratqich kelishigidagi so‘zlar bilan bog‘lanmaydi. Bunday so‘zlarda ular yaxlitlanib qolgan. O‘z vazifasini yo‘qotgan. Masalan: kechasi, kunduzi, oldinlari.
Sifatdosh va harakat nomlari tarkibidagi egalik qo‘shimchalari harakat bajaruvchisining shaxsi va sonini bildiradi. Shuning uchun qaratqich kelishigini olgan shaxs bildiruvchi so‘zning qo‘llanilishiga ko‘pincha ehtiyoj bo‘lmaydi. Masalan: mening o‘qiganim deyish o‘rniga o‘qiganim, uning ishlashi deyish o‘rniga ishlashi desa ham bo‘laveradi.
Terak, qishloq, bolalik singari ikki va ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda, asos qismning oxirgi k,q tovushi g va g‘ tarzida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi.
Qorin, o‘g‘il, singil kabi ikkinchi bo‘g‘inida i unlisi ishtirok etgan so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda ikkinchi bo‘g‘indagi i unlisi tushib qoladi va shunday yoziladi.
Nok, chok singari bir bo‘g‘inli, idrok, ishtirok singari ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda, asos qismda hech qanday o‘zgarish bo‘lmaydi.