Buhoro oziқ –ovқat va engil sanoat tehnologiya instituti “Ijtimoiy fanlar” kafedrasi yiғilishida muhokama қilindi va қўllanma sifatida institut uslubiy kengashi muhokamasiga tavsiya etildi

Majburiyat huquqi. Bu huquqning mazmuni ashyoviy huquqlarning bir shaxsdan boshqasiga o`tishi bilan bog`liq fuqarolik huquqiy munosabatlardan iborat. Majburiyat huquqi mulkning harakati va qayta taqsimlanishi jarayonini muvofiqlashtiradi. Majburiyat huquqining asosida majburiyat tushunchasi yotadi. Majburiyat – fuqarolik huquqiy munosabat bo`lib, unga asosan bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan harakatni amalga oshirishga, muayyan harakatdan o`zini saqlashga majbur bo`ladi, kreditor esa, qarzdordan o`zini o`zining majburiyatlarini bajarishni talab qilish huquqiga ega bo`ladi. Demak, majburiyatda ikki taraf-qarzdor va kreditor qatnashadi. Majburiyatlar quyidagi asoslarda kelib chiqadi:

- shartnomalardan;

- yetkazilgan zarar oqibatida;

- sud qarori asosida;

- fuqarolik qonunshiligi fuqarolik-huquqiy oqibatlarning vujudga kelishi bilan bog`laydigan boshqa harakatlar va hodisalar natijasida.

Fuqarolik –huquqiy shartnoma-bu ikki yoki bir necha shaxsning fuqarolik huquq va burchlarini vujudga keltirish, o`zgartirish yoki bekor qilish haqidagi kelishuvidir.

Shartnoma tuzishdan asossiz bo`yin tovlagan taraf shu tufayli yetkazilgan zararni boshqa tarafga to`lashi kerak.

Majburiyatlar ijrosini ta`minlash quyidagi usullar bilan amalga oshiriladi:

1.Neustoyka – shartnoma bilan belgilangan qarzdor majburiyatni bajarmagan taqdirda kreditorga to`lashi shart bo`lgan pul summasi.

2.Garov – bir shaxsning boshqa shaxsga mol-mulkni yoki unga bo`lgan huquqni majburiyatlarni bajarishni ta`minlash uchun berishi.

3.Zakalot- garovga qo`yiladigan mulkni garovga qo`yuvchi tomonidan garovga oluvchiga o`tkazilishi.

4.Kafillik-bu kelishuv bo`lib, unga ko`ra, kafil boshqa shaxs majburiyatini to`la yoki qisman bajarishi uchun uning kreditori oldida javob berishni o`z zimmasiga oladi.

5.Kafolat-unga binoan bank, boshqa kredit muassasasi yoki sug`urta tashkiloti (kafil)boshqa shaxs (prinsipal)ning iltimosiga ko`ra kafil o`z zimmasiga olayotgan majburiyat shartlariga muvofiq prinsipalning kreditori (benefitsar) pul summasini to`lash haqida prinsipalga yozma majburiyat beradi.