Бухоро давлат университети

Мавзу. Сигирқуйруқдошлар (Scrophulariaceae) оиласи вакиллари
тузилишини ўрганиш.


Зарур материаллар:
Оиланинг систематик белгиларини ўзида мужассамлантирган вакиллари: тоғ қорамуғи (Sinaria popovir), сигирқўйруқ (Verbascum), линария (Linaria), шеролғин (Pedicularis), вероника (Veronica), такасоқол (Dodartia) ўсимликлари, лупа, микроскоп.


Топшириқ
1. Сигирқуйруқдошлар оиласи вакилларини батафсил ўрганиш учун уларни бир-биридан маълум даражада фарқ қиладиган Digitalis, Sinaria, Veronika, Pedikularis туркумлари вакиллари танланг.
2. Буларни ҳар томонлама тўлиқ текшириб чиқиб, анализ қилгач, улардан бирини танлаб олиб, бошқалари билан таққосланг, тавсифини батафсил ёзинг.
3. Гул тузилишининг умумий кўриниши ва органларининг суратини чизинг.
4. Аниқлагич ёрдамида юқорида номлари келтирилган турларни аниқланг.


Ишнинг бориши
Оилага мансуб ўсимлик турларини ҳар томонлама ўрганиш мақсадида тоғ қорамуғини (Sinaria pоpоvir) олиш мақсадга мувофиқ. Бу ўсимлик ташландиқ ерларда, ариқ ва каналларнинг атрофида, тоғ олди ёнбағирларда кенг тарқалган.
Тоғ қорамуғи кўп йиллик, баландлиги 5-5,5 см, баҳор ва ёз ойларида гуллаб, мева ҳосил қиладиган ўсимлик. Ўқ илдизли, айрим ҳолларда қўшимча илдизлар ҳам ҳосил қилади, тик ўсувчи, шохланган. Барги навбатлашиб жойлашган. Гул тўплами шингилдан (шода) иборат. Гули зигоморф, 15-30 мм узунликда, икки лабли. Косача барги беш тишли, тукли. Тожбарги оч сариқ рангли. Устки лаб икки, остки лаб эса уч бўлакли. Андроцей 4 та чангчидан иборат. Гинецей синкарп, икки туташ мева баргидан шаклланган. Тугунчаси устки, икки чаноқли. Гул формуласи Са₍₅₎ Со₍₅₎ А₅ Со₍₂₎. Меваси эллипссимон, узун тортган, кўсак, уруғи диск шаклида. Шу тариқа ўсимликнинг барча вегетатив ва генератив органлари тўлиқ кузатилгач, гули, гулининг алоҳида қисмлари (гултож, косача барг, андроцей, гинецей) ҳамда мевасининг сурати чизилади. Шундан сўнг аниқлагич ёрдамида текшириш учун ажратилган турлар аниқланади.