Бухоро Давлат Университети Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бойича) сиртқи булим 9-10Иқтсс-19-гуруҳ талабаси

Бухоро Давлат Университети
Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бойича) сиртқи булим
9-10Иқтсс-19-гуруҳ талабаси
Юлдашева Меҳринур Кахрамоновнанинг
Мехнат иқтисодиёт фанидан
“Мехнат ишлаб чиқариш омил”
мавзусидаги
Мустақил иши
Мехнат ишлаб чиқариш омил
Корхонанинг маҳсулот ишлаб чиқариш мақсадларида, иқтисодий ресурслар сотиб олиш учун қилган пул сарфлари. Фирма оз фаолиятини бозордан моддий ресурслар, яни асбоб-ускуналар, дастгоҳлар, транспорт ва алоқа воситалари, хом-ашё, ёқилги, ҳар хил материалларни, меҳнат бозородан иш кучини сотиб олишдан бошлайди. Шунга мувофиқ ҳолда ишлаб чиқариш харажатлари таркибига хом-ашё, асосий ва ёрдамчи материаллар, ёнилги ва энэргия харажатлари, асосий капитал амортизацияси, иш ҳақи ва ижтимоий сугуртага ажратмалар, фоиз толовлари ва бошқа харажатлар киради. ишлаб чиқариш харажатларига қилинган барча харажатларнинг пулдаги ифодаси маҳсулот таннархини ташкил этади.
Ишлаб чиқариш харажатларини органишда иқтисодчилар турлича ёндашадилар. Жумладан, харажатларнинг қиймат назариясига кора ишлаб чиқариш харажатлари қуйидаги турларга болинади:
1.Доимий харажатлар:
- корхона толов мажбуриятлари,
- солиқлар,
- амортизация ажратмалари,
- ижара ҳақи,
- қориқлаш хизмати харажатлари,
- бошқарув ходимлари маоши
- бошқалар;
2.Узгарувчан харажатлар:
- хом-ашё,
- материаллар,
- ёнилги,
- транспорт хизмати,
- ишчилар иш ҳақи,
- ва бошқа харажатлар.

Умумий (ялпи) харажатлар – доимий ва озгарувчан харажатлар йигиндиси. Бевосита ишлаб чиқариш харажатлари – конкрет маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган ва бевосита унинг таннархига қошилмайдиган харажатлар.
Билвосита харажатлар – маҳсулот таннархига бевосита қошилмайдиган харажатлар.
Уртача харажатлар – малум вақт оралигидаги маҳсулот бирлигига, товарлар партияси бойича ёки ташкилотлар гуруҳи бойича бир буюмга тогри келадиган харажатларнинг ортача катталиги.