Бухоро Давлат Университети Иқтисодиёт (тармоқлар ва соҳалар бойича) сиртқи булим 9-10Иқтсс-19-гуруҳ талабаси

1.Доимий харажатлар:
- корхона толов мажбуриятлари,
- солиқлар,
- амортизация ажратмалари,
- ижара ҳақи,
- қориқлаш хизмати харажатлари,
- бошқарув ходимлари маоши
- бошқалар;
2.Узгарувчан харажатлар:
- хом-ашё,
- материаллар,
- ёнилги,
- транспорт хизмати,
- ишчилар иш ҳақи,
- ва бошқа харажатлар.

Умумий (ялпи) харажатлар – доимий ва озгарувчан харажатлар йигиндиси. Бевосита ишлаб чиқариш харажатлари – конкрет маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган ва бевосита унинг таннархига қошилмайдиган харажатлар.
Билвосита харажатлар – маҳсулот таннархига бевосита қошилмайдиган харажатлар.
Уртача харажатлар – малум вақт оралигидаги маҳсулот бирлигига, товарлар партияси бойича ёки ташкилотлар гуруҳи бойича бир буюмга тогри келадиган харажатларнинг ортача катталиги.
Эксплуатация (фойдаланиш) харажатлари – ускуналар, машиналар, транспорт, ишлаб чиқариш воситаларини ва кундалик фойдаланиладиган хожалик буюмларини ишлатиш билан боглиқ болган харажатлар (яна муомала харажатлари).
Муомала харжатлари – Товар муомаласи жараёни билан боглиқ болган жами сарфлар. Муомала харажатлари икки турга болинади. Улар соф харажатлар ҳамда қошимча харажатлардир. Соф харажатларга:
- ускуналар билан жиҳозлаш;
- бинольарни иситиш;
- ёритиш;
- савдо ходимларига ҳақ толаш;
- ва бошқалар.
киради. Қошимча харажатларга эса:
- товарларни ташиш;
- истемолчиларга етказиш;
- уларни сақлаш;
- қисмли товарларни йигиш;
- уларни жойлаштириш;
- ураш;
- реклама;
- ва бошқа харажатлар.
Муомала харажатларининг асосий корсаткичи унинг даражаси ҳисобланади ва товар айланмаси ҳажмига нисбатан фоиз билан олчанади. Муомала харажатлари товар нархи таркибига киради. Шунинг учун ҳам унинг даражаси аҳоли турмуш даражасига бевосита тасир кўрсатади.