126
инфратузилмалар ўртасида мустаҳкам муносабатларни ўрнатишга
қаратилган.
Қишлоқ хўжалигида бошқарувнинг кластер
тузилмаси ривожланган
давлатларда кенг ривожланган бўлиб, у товар маҳсулотларини ишлаб
чиқарувчилар, хизмат кўрсатиш, таъминот, иш бажариш, қайта ишлаш,
тайёрлаш, сақлаш ва сотиш каби хўжалик субъектларини ўз таркибига
оладиган кластерлар ташкил қилинмоқда.
Бу борадаги йирик тадбирлардан бири Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг 2017 йил 19-май куни қабул қилинган"Бухоро вилоятида
замонавий пахта тўқимачилик кластерини тузиш бўйича чора-тадбирлар
тўғрисида"ги ПҚ-2978-сонли қарори бўлиб, унда "BUKHARA COTTON
TEXTILE СLUSTER" МЧЖ қўшма корхонасини ташкил қилиш кўзга
туилган эди. Мазкур қарорни амалга ошириш мақсадида Бухоро вилояти
ҳокимининг 2017 йил 24 майдаги328-сонли қароригамувофиқ “Йўл
харитаси” ишлаб чиқилди.
Лойиҳа 2017-2018 йилларда 1 босқич, 2018-2019 йилларда 2 босқич ва
2018-2019 йилларда 3 босқич амалга оширилиши кўзда тутилган.
Кластер ташкил қилинишининг асосий мақсад – вилоятда пахта
хомашёсини етиштириш ва бошқа қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини
ишлаб чиқиш, уларни чуқур қайта ишлаш ҳамда рақобатбардош
маҳсулотлар ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ҳисобланади.
Бунда Ўзбекистон Республикаси аҳолиси ва
енгил саноат
корхоналарини сифатли тўқимачилик маҳсулотлари билан таъминлаш
ҳамда мамлакатни экспорт салоҳиятини ошириш ва қаттиқ валюта
тушумини кўпайтиришда муҳим ўринни эгаллайди. Кластерга кирадиган
корхоналарда Швейцария,
Германия, Италия, Япония ва Бельгия
давлатларида ишлаб чиқарилган энг замонавий технологик асбоб-
ускуналар ва жиҳозлар ўрнатилиб, пахта хом ашёсини бирламчи қайта
ишлаш ва ундан тайёр, сифатли маҳсулотларни ишлаш чиқариш йўлга
қўйилади. Кластер модели пахтачиликда тўлиқ ёпиқ ишлаб чиқаришни ўз
ичига олади ва бу модель республикамизда биринчи марта
қўлланиилмоқда.
Кластер ташкил қилиниб, ундаги ишлаб чиқариш ва ижтимоий
объектларни ишга туширилиши Бухоро вилоятини ижтимоий-иқтисодий
ривожлантиришда катта аҳамиятга эга ва бунда қарийб 1000
нафар янги
ишчи ўринлари яратилади.
Кластерда бир йилда йилига 6480 тонна ип-калава, 6212 минг п.м.
“Деним” матоси, 1,5 млн дона тайёр тикувчилик маҳсулотлари ишлаб
чиқариш кўзда тутилмоқда.
Демак, республикамизда кластерни биринчи марта ташкил қилиниши
босқичма-босқич:
•
пахтачилик тармоғига бозор иқтисодиёти тамойиллари ва
нормаларини ҳамда шартнома муносабатларини кенг жорий этиш асосида
127
оддий хом ашё ишлаб чиқаришдан энди сифатли, замонавий тайёр
маҳсулотларни ички ва ташқи бозорларга чиқариш;
•
пахтачилик
ва
бошқа
қишлоқ
хўжалиги
маҳсулотларини
етиштирувчилар
фаолиятига
мослашувчан
замонавий
кичик
технологияларни жорий қилиш асосида экинлар ҳосилдорлигини ошириш;
•
хорижий
инвесторлар
иштирокида
замонавий
пахтачилик
мажмуасини ихтиёрийлик
асосида шакллантириш;
•
ҳудудий пахта тайёрлов ва уни қайта ишлаш корхоналарини
модернизация қилиш ва пахтачилик маҳсулотларини экспорт ҳажмини
кенгайтириш;
•
истиқболда мамлакатда пахта хом ашёси маҳсулотини етиштириш
ва уни комплекс қайта ишлашни ривожлантириш натижасида пахтачилик
тармоғининг самарадорлиги ва салоҳиятини янада ошириш;
•
тармоқда экспорт базасини яратишда замонавий модель сифатида
қабул қилинмоқда.
Кластер тасарруфига пахта хом-ашёси ва бошқақишлоқ хўжалиги
маҳсулотларини етиштириш учун 8.0 минг гектар суғориладиганер
майдони ажратилди. Ушбу ер майдонларининг хариталари тайёрланиб,
уларнинг яхлитлиги, суғориш тизими,
сув билан таъминланиши, тупроқ-
иқлим шароити, унумдорлиги, шўрланиш даражаси ва бошқа омилларни
эътиборга олинган.
Пахта етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликлари ўз
фаолиятларида туман, шаҳар ёки республика миқёсида турли йўналишдаги
бозор, ижтимоий ва ишлаб чиқариш инфратузилма субъектлари билан
ҳуқуқий – иқтисодий муносабатларни ўрнатадилар, яъни фермер
хўжаликлари ўз фаолиятлари давомида агросаноат мажмуига кирувчи
турли инфратузилма субъектлари – тайёрлов, қайта ишлаш,
таъминот ва
сервис хазмати кўрсатувчи корхоналар билан ўзаро шартнома асосида
иқтисодий муносабатда бўладилар (1-расм).
Бу муносабатларда фермер хўжаликлари ва агросанаот мажмуаси
корхоналари
ўртасида
албатта,
шартнома
мажбуриятларини
бажарилмаслиги натижасида дебиторлик-кредиторлик қарздорликлар
юзага келади.
