Бухгалтерия ҳисоби фани бўйича маъруза матни 3-мавзу

Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ходимлар билан ҳисоб-китоблар ҳисоби. Молиялаш манбаидан қатъий назар корхонанинг иш ҳақи таркибига меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича қилинган барча харажатлар, жумладан қонун бўйича ходимларнинг ишламаган вақти учун ҳисобланган ўртача иш ҳақи, рағбатлантирувчи тўловлар, компенсация тўловлари киради.
21-сон БҲМС га мувофиқ, меҳнат ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоб-китоблар тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш қуйидаги счётларда амалга оширилади:
- 4210 «Меҳнат ҳақи бўйича берилган бўнаклар» счётида корхона ходимларига меҳнат ҳақи бўйича берилган бўнакларнинг барча турлари юзасидан ҳисоб-китоблар ҳисобга олинади. 4210 «Меҳнат ҳақи бўйича берилган бўнаклар» счёти бўйича аналитик ҳисоб ҳар бир берилган бўнак бўйича юритилади;
- 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» счётида корхона рўйхатида бўлган ва рўйхатда турмаган ходимларга меҳнатга ҳақ тўлаш (меҳнат ҳақининг ҳамма турлари, мукофотлар, ёрдам, ишлайдиган пенсия олувчиларга ҳисобланган пенсия ва бошқа тўловлар) бўйича қарзлар ҳисобга олинади. 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» счёти бўйича аналитик ҳисоб корхонанинг ҳар бир ходими бўйича алоҳида юритилади;
- 6720 «Депонентланган иш ҳақи» счётида ходимларнинг олинмаган иш ҳақи бўйича қарзлари акс эттирилади. 6720 «Депонентланган иш ҳақи» счёти бўйича аналитик ҳисоб корхонанинг ҳар бир ходими бўйича алоҳида юритилади.
Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат Кодексининг 161-моддасига мувофиқ, меҳнатга ҳақ тўлаш муддатлари жамоа шартномаси ёки бошқа локал норматив ҳужжатда белгиланади ва ҳар ярим ойда бир мартадан кам бўлиши мумкин эмас. Ходимларнинг айрим тоифалари учун алоҳида ҳолларда Ўзбекистон Республикаси Ҳукумати томонидан иш ҳақи тўлашнинг бошқа муддатлари белгилаб қўйилиши мумкин. Ҳақ тўланадиган кун дам олиш куни ёки байрам кунига тўғри келиб қолса, меҳнат ҳақи шу кун арафасида тўланади.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2002 йил 19 мартдаги 88-сонли «Иш ҳақи ўз вақтида тўланишига доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарорига мувофиқ, мулкчилик шаклларидан қатъи назар корхоналар ва ташкилотлар раҳбарлари ходимларга иш ҳақи ўз вақтида ва тўлиқ тўланиши учун шахсан жавоб берадилар ва ҳар бир ходимни тегишли даврда унга тўланадиган иш ҳақининг таркибий қисмлари, ушлаб қолинган пул миқдорлари ва унинг асослари, шунингдек тўланадиган умумий пул суммаси тўғрисида мажбурий тартибда ёзма шаклда хабардор қиладилар.
Иш ҳақи бўйича ҳисоб-китоблар икки хил усулда амал оширилиши мумкин:
- бўнакли;
- бўнаксиз.
Биринчи усулда, ҳодимга аванс берилиб ойнинг иккинчи ярмига иш ҳақи тўланишда пировард ҳисоб қилинади. Жамоа шартномасини тузишда аванс миқдори иш берувчи билан келишиб олинади. Аванснинг минимал миқдори табелга биноан ишчининг ишлаган вақти бўйича тариф ставкасидан кам бўлмаслиги керак.
Бўнак миқдори Жамоа шартномасида белгиланган бўлиши лозим. Ишчиларга бўнаклар олдиндан келишилган миқдорларда, ишчи лавозим маоши (тариф ставкаси)нинг 50 фоизи ёки олдинги ой ҳақиқатдаги иш ҳақининг 40 фоизи кўринишида тўланадиган вариантлар, нисбатан кўп қўлланилади.
Ишчиларга ойнинг биринчи ярми (1-дан 15-кунгача) учун бўнак одатда, жорий ойнинг 16-дан 20-кунигача берилади, ой давомидаги натижалари бўйича ишчилар билан тўлиқ ҳисоб-китоб эса, кейинги ойнинг бошида амалга оширилади.