Бугун Ўзбекистон Республикаси-иқтисодиёти бозор иқтисодиётига асосланган, тўхтовсиз ривожланаётган давлат

4.15. Ортиш-тушириш ишлари ва омборхонада бўладиган жараёнлар тавсифи

Ортиш–тушириш ишларига таркибни ортиш, тушириш, юкни бир ҳаракат таркибидан бошқасига юклаш, саралаш, юкларни омборхонада сақлашлар киради. Ишлаб чиқарилган жойига, ҳаракат таркиби тури ва юкнинг ҳаракатланиш йўналишига қараб уларни қайта юклаганда бажариладиган ортиш–тушириш ишлари вагон, автотранспорт ва омборхона турларига бўлинади.

Вагон ортиш-тушириш ишларига вагонларга юкларни ортиш ва улардан тушириш билан узвий боғлиқ бўлган ишлар киради.
Автотранспорт ортиш-тушириш ишларига юкларни автомобилга ортиш ва ундан тушириш билан боғлиқ бўлган ишлар киради.
Омборхона ортиш–тушириш ишларига юкни омборхона ичида ёки омборхоналараро ташиш, саралаш ва тахлашлар киради.
Босиб ўтаётган йўли давомида юк билан кўп турдаги юк операциялари бажарилади. Агар ташиш бир неча транспорт турлари билан амалга оширилса, уларнинг сони кўпаяди. Баъзида, бир юкнинг ўзи билан 10 дан ортиқ жараёнлар бажарилади. Юкларни “тармоқ темир йўли–тармоқ темир йўли” схемаси билан ташилганда юқори самарадорликка эришилади. Бунда, фақатгина икки турдаги юк жараёни бажарилади (ортиш ва тушириш).

16. 
    Ортиш–тушириш ишларини бажариш тартиби.
    

Ортиш–тушириш ишлари қаерда бўлаётганига қараб темир йўл, юк жўнатувчи ва юк олувчи воситалари билан бажарилади.

Умумфойдаланиш жойлари деб ёпиқ омборхоналар, очиқ ва ёпиқ платформаларга айтилади. Улар темир йўлга тегишли бўлиб, у ерда турли жўнатувчи ва олувчи юклари билан турли жараёнлар бажарилади.
Агар, худи шундай қурилмалар корхона, ташкилот ва муассаса қарамоғида бўлиб, фақатгина уларга тегишли юкларни қайта ишлашга мўлжалланган бўлса, улар умумий бўлмаган фойдаланиш жойлари дейилади. Уларга юк жўнатуви ёки олувчилар томонидан темир йўлдан ижарага олинган омборхона ва майдонлар киради.
Низомдан келиб чиққан ҳолда, юкларни вагон ва автомобилларга юклаш ва тушириш ишлари қуйидагича олиб борилиши керак:
-темир йўлда-идишли ва донали юклар оммавий юк ортиш жойларида. Бу ерда юкни олиб кириш ва олиб чиқиш умумфойдаланувчи автотранспорт билан марказлашган ҳолда амалга оширилади. Темир йўл транспорти халқ хўжалиги молларини ташиш билан боғлиқ бўлган барча ортиш-тушириш ишларини умумфойдаланиш жойларида бажариши керак:
-юк жўнатувчи ва юк олувчилар–умумий бўлмаган фойдаланиш жойларида.

16.