Budjet hisobi va g’aznachilik” fakulteti

Kurs ishi obyekti bo’lib, kapital qo’yilmalar tarkibiga kiruvchi asosiy vositalarga xarajatlar, qurilish-montaj ishlarining narxi, Tadqiqot va rivojlanish loyihalarini ishlab chiqish xarajatlari (R & D)hisoblanadi.
Kurs ishi predmeti bo’lib, kapital qo’yilmalar auditini o’rganish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy-huquqiy munosabatlar tizimi hisoblanadi.
Kurs ishing maqsadi kapital qo’yilmalar auditi, unga oid tushunchalar, maqsadi, vazifalari va axborot manbalari, uning turlari, shakllanish tamoyillari va kapital qo’yilmalar auditini rejalashtirish va kapital qo’yilmalar auditini o’tkazishning ketma-ketligi haqidagi bilimlarga ega bo’lish hisoblanadi. Ushbu maqsadga erishish uchun kurs ishining quyidagi vazifalari belgilangan:
- kapital qo’yilmalar auditi va kapital qo’yilmalar auditini rejalashtirishiga oid nazariy bilimlarni o’rganish;
- kapital qo’yilmalar auditini o’tkazishning ketma-ketligi bo’yicha keng bayon etish;
- kapital qo’yilmalar auditini shakllantirish tamoyillarini o’rganish;
- kapital qo’yilmalar auditini asosiy bosqichlarini tadqiq qilish va o’rganish.
Kurs ishining tuzilishi va qisqacha mazmuni. Kurs ishi kirish, 3 asosiy reja-savollari, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
1. Kapital qo’yilmalar auditi maqsadi, vazifalari va axborot manbalari
Kapital qo'yilmalar - kapitalni shakllantirishga yo'naltirilgan investitsiyalarning ajralmas qismi. Ular asosiy vositalarni yaratishga va ko'paytirishga sarflangan xarajatlarni anglatadi. Kapital qo'yilmalar korxonaning mavjud bo'lishining shartidir. Ularni e'tiborsiz qoldirib, kompaniya qisqa muddatda o'z foydasini ko'paytirishi mumkin, ammo uzoq muddatda bu foyda yo'qotilishiga, kompaniyaning bozorda raqobatlasha olmasligiga olib keladi.
Kapital qo'yilmalarning asosiy maqsadi - yangi ishlab chiqarishlarni foydalanishga topshirish va mavjud texnik xizmat ko'rsatish, sharoitlarni yaxshilash va mehnat unumdorligini oshirish, atrof-muhitni muhofaza qilish va oqilona foydalanish tabiiy boyliklar, yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish va uning sifatini yaxshilash.
Kapital qo'yilmalarga ehtiyoj har doim katta, lekin ularni moliyalashtirish manbalari - kredit, davlat byudjeti mablag'lari, korxona foydasi, amortizatsiya va boshqalar - cheklangan, shuning uchun sarflangan har bir so’m uchun maksimal natijani olish uchun ulardan samarali foydalanish kerak.
Tashkilotlarda o'z moliyalashtirish manbalari hisobidan turli maqsadlar uchun kapital qo'yilmalar ko'rinishidagi mablag'larni yo'naltirish mavjud. Moliyaviy qo'yilmalarning maqsadi foizlar, dividendlar va boshqa daromadlar shaklida qo'shimcha daromad olishdir.
Kapital qo'yilmalarni amalga oshirishdan oldin ularning samaradorligini har doim iqtisodiy va texnik jihatdan baholash kerak. Xususan, texnik-iqtisodiy asoslar ishlab chiqarishni rivojlantirish va marketing tadqiqotlarini o'z ichiga olgan; moliyaviy investitsiyalar natijalarini prognoz qilish, shuningdek, umumiy iqtisodiy tahlil.
Tahlil natijalariga ko'ra ushbu faoliyatning turli ko'rsatkichlarining o'zgarishi to'g'risida xulosalar chiqariladi. Bu, xususan, kapital qo'yilmalar mahsulotlarining qo'shimcha ishlab chiqarishidir.
Kapital qo'yilmalar tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 
  qurilish-montaj ishlari xarajatlari;
  
• 
  asosiy vositalarni (dastgohlar, mashinalar, uskunalar) sotib olish qiymati;
  
• 
  Ilmiy-tadqiqot, loyiha-qidiruv ishlari va boshqalarga sarflanadigan xarajatlar;
  
• 
  mehnat investitsiyalari;
  
• 
  boshqa xarajatlar.
  

Mana shu xarajatlarni, investitsiyalarni tekshirish kapital qo’yilmalar auditi hisoblanadi
Kapital qo'yilmalar auditining maqsadi: kapital qo'yilmalar bilan operatsiyalarni buxgalteriya hisobida aks ettirish ishonchliligi to'g'risida yetarli dalillarni olish.
Kapital qo'yilmalar auditining vazifalari:
1. Qisqa muddatli va uzoq muddatli kapital qo'yilmalarga joylashtirilgan aktivlar to'g'risida ma'lumot olish;
2. Kapital qo'yilmalarning huquqiy asosini va iqtisodiy qiymatini ochib berish;
3. Qimmatli qog'ozlar bilan operatsiyalarning buxgalteriya hisobida aks ettirilishining qonuniyligi va to'g'riligini tekshirish;
4. Qimmatli qog'ozlar bilan operatsiyalar bo'yicha soliq qonunchiligiga rioya etilishini tekshirish;
5. Dividend operatsiyalarini tekshirish.
Auditorlik tekshiruvini o'tkazishda auditor birinchi navbatda ma'lum bir tashkilotda kapital qo'yilmalar tasnifining to'g'riligini aniqlashi kerak. Demak, kapital qo'yilmalarning maqsadi va muddatlariga ko'ra qisqa muddatli va uzoq muddatliga bo'linadi.
Ularning hisobini tashkil etish uchun bir yilgacha bo'lgan qisqa muddatli kapital qo'yilmalar obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog'ozlarga, depozitlarga, kreditlarga bo'linadi. Ularning hisobini tashkil etish uchun 1 yildan ortiq muddatga uzoq muddatli kapital qo'yilmalar, aksiyalarga va obligatsiyalarga bo'linadi. Kapital qo'yilma tashkilotining auditi auditning beshta yo'nalishi bo'yicha amalga oshirilishi kerak:

1. 
   mavjudligi yoki paydo bo'lishi,
   
2. 
   to'liqligi,
   
3. 
   bahosi,
   
4. 
   huquq va majburiyatlari,
   
5. 
   taqdimoti va oshkor etilishi.
   

Ushbu beshta asosiy yo'nalish xo'jalik yurituvchi sub'ekt boshqaruvining uning moliyaviy siyosatida o'z ifodasini topgan qarashlarini aks ettiradi. Shunga asoslanib, auditorlar har tomonlama, malakali va yakuniy tekshirilishi kerak bo'lgan masalalarni belgilaydilar.
Kapital qo’yilmalar to’g’risidagi ma’lumotlarning manbasi bo’lib, tegishli subschyotlar bo’yicha «Davlatdan tashqari aktivlarga investitsiyalar» schyotidagi yozuvlar hisoblanadi. Tashkilot tomonidan qilingan xarajatlar uchun asosiy vositalar kontekstida analitik hisob yuritilishi kerak. Kelgan xarajatlar tegishli dastlabki hujjatlar bilan taqqoslanadi. Auditor har bir investitsiya loyihasi, xo'jalik shartnomasi va xarajatlar elementlari bo'yicha tashkil etilishi kerak bo'lgan analitik hisobning yuritilishini tekshirishi kerak. Kapital qo'yilmalar auditining asosiy yo'nalishlari quyidagilardan iborat: ob'ektlarning kapital qurilishi xarajatlari hisobini tekshirish, boshqa aylanma mablag'larga qo'yilgan mablag'larni tekshirish.
Ob'ektlarning kapital qurilishi uchun xarajatlar hisobini tekshirishda quyidagi savollar o'rganiladi:
1. Asosiy vositalarning inventar qiymatini tashkil etuvchi xarajatlarni hisobga olishning to'g'riligi. Xarajatlar quyidagi moddalar bo'yicha guruhlangan ob'ektlar bo'yicha shakllanishi kerak: qurilish ishlari; uskunalarni o'rnatish ishlari; o'rnatish uchun topshirilgan uskunani sotib olish; o'rnatish, asboblar va inventarni talab qilmaydigan asbob-uskunalarni sotib olish va boshqa kapital xarajatlar;
2. Qurilish-montaj ishlarini to'g'ri hisobga olish. Ishlab chiquvchi ushbu ishlarni bajarishni pudratchiga topshirishi yoki mustaqil ravishda bajarishi mumkin. Birinchi holda, auditor qurilish shartnomasi shartlarini va uning amalda bajarilishini tekshirishi kerak. Ishlarni iqtisodiy usulda bajarishda ishlab chiquvchi tashkilot qurilish ishlarining narxini hisobga olish va rejalashtirish bo'yicha ko'rsatmalarga amal qilishi kerak;
3. O'rnatish uchun uskunalarni to'g'ri hisobga olish. Buyurtmachi yoki ishlab chiquvchi tomonidan sotib olingan asbob-uskunalar "O'rnatish uchun asbob-uskunalar" hisobvarag'ida ish boshlanishidan oldin hisobga olinishi kerak;
4. O'rnatishni talab qilmaydigan uskunalarni, shuningdek, qurilish smetalariga muvofiq sotib olingan asboblar va inventarlarni to'g'ri hisobga olish. Ushbu moddiy boyliklar 08-schyotning debetida kapital qurilish xarajatlarining bir qismi sifatida sotib olish qiymati bo'yicha xuddi shu nomdagi alohida moddada aks ettirilishi kerak;
5. Kapital qurilish bilan yakunlangan ob'ektlar bo'yicha inventar qiymatini shakllantirishning to'g'riligi. Auditor asosiy vositalarni sotib olish va qurish bilan bog'liq barcha xarajatlar ob'ektning dastlabki qiymatiga kiritilishiga e'tibor berishi kerak. Boshqa aylanma mablag'larga kapital qo'yilmalar hisobini tekshirishda auditor alohida asosiy vositalarni, shu jumladan yer va tabiatni boshqarish ob'ektlarini, shuningdek nomoddiy aktivlarni sotib olish bo'yicha operatsiyalarni tekshiradi.
Auditor 2010, 2020, 2030, 2040 schyotlar balansi pozitsiyalari bo'yicha qoldiqlarni solishtirishi kerak.
Shu bilan birga, sho'ba korxonalar va birgalikda nazorat qilinadigan yuridik shaxslarga kapital qo'yilmalar bilan bog'liq xo'jalik operatsiyalari, tuzilgan buxgalteriya yozuvlarining to'g'riligini tekshirish kerak.
Kapital qo'yilmalar daromad olish maqsadida ulushlar, texnologiya, mashina va jihozlar, litsenziyalar va boshqa har qanday mulk yoki intellektual mulk bo'lishi mumkin.
Uzoq muddatli kapital qo'yilmalar vaqti-vaqti bilan qayta baholanadi. Qayta baholash summasi o'z kapitalining ko'payishi bilan bog'liq.
Auditor kapital qo'yilmalarning sintetik va analitik hisobini ham tekshiradi (1-jadval):