Бу китоб ғоялар, рамзлар тўҒрисида эмас, бу китоб одамлар тўҒрисида

ёғдуси» ром ани ҳисобланади. Бу ҳомиладор етим 
қи з Линанинг уни қарм оғига илинтирган эр какн и
қиди ри б, бу к и м са н и Ж еф ф ер со н д а тоиганлиги 
тўғрисида эҳтиросли в а ш аф қ атси з ҳикоядир.
У .Фолкнернинг бош қа романлари шу қад ар му- 
раккабки, уларда ҳикоя қилинган воқеаларнинг туб 
моҳиятига етиш учун махсус иловалар - саналар 
жадваллари, сулолалар в а ҳоказолар талаб этилади. 
Унинг «Шовқин ва қаҳр» романи худди шундайдир. 
Унда ёзувчи асардаги тўрт қаҳрамонга мансуб тўрт 
«онг оқими»ни ғоят новаторлик билан иф ода этган. 
Айниқса, ўттиз уч ёшли, лекин уч яш ар боладек ф икр 
юритадиган телбасимон Бенж ининг ички монологи 
китобхонларда к атта таассурот қолдиради.
Ёзувчининг н аср га энг маш ҳур «илова»си - Йок­
н а п а т о ф а о к р у г и н и н г х а р и т а с и д и р . АҚШ нинг 
ж ўғроф ий хар и таси д а бундай ҳудуд м авж уд эмас. 
У.Фолкнер уни ўзи ўйлаб топган, «почта м аркаси
катталиги»даги бу м аконга аҳолини ж ойлаш тирган. 
Яъни бу М иссисипи ш татидаги Й окн ап атоф а окру­
ги бўлиб, пойтахти - Ж еф ф ерсон. О кругнинг май- 
дони, Фолкнер х ар и тад а ўз қўли билан ёзиб қўйга- 
нидек, 2400 к в а д р а т милни таш ки л этади. Аҳолиси
- 15611 киш и, асосан савдогарлар, ҳунармандлар, 
адвокатлар, ф ерм ерлар, ўрмон кесувчилар, қ о р а 
танлилардан иборат. Ёзувчи Й окнапатоф ада яш ай- 
ди ган ҳар бир к и ш и н и ш ахсан танийди, уларнинг 
ҳ ар бири тўғрисида қ и с қ а ёки узоқ ҳикоя қилиб 
бериш и мумкин. Ш унинг учун унинг тасавву р и д а 
яратилган Й окн ап атоф а асосий асар л ар и д а воқеа- 
лар рўй берадиган ж ойдир.
21

---

У.Фолкнернинг иж одий даҳолиги ф а қ а т тасавву- 
рининг кучи, эҳтиросларни баён этиш даги м аҳора- 
ти д аги н а эмас, балки унинг асарлари ф олкнерча 
инсонпарварлик ғояси билан суғорилганидир. Б у -
айрим одамлар, умуман бутун цивилизация д авр и д а 
йўл кўйилган хатолар в а гуноҳларга қ ар ам асд ан , 
и н с о н л а р г а м у ҳ а б б а т, и н с о н и я т г а и ш о н ч д и р . 
У.Фолкнер ў зи га Нобель м укоф оти то п ш и р и л и - 
ш ининг тантанали м аросим ида сўзлаган нутқида 
худди ш у ҳ ақ д а гапирган.
Шуниси аж аблан арли ки , бу адибнинг ватан и -
АҚШда У.Ф олкнернинг маш ҳурлиги, а с а р л а р и га
бўлган қи зиқиш Е вронадаги каби эм ас эди. Унга 
тақлид қилувчилар эса А м ерикада ҳам, Е вроп ада 
ҳам у қад ар кўп бўлмаган. Эҳтимол, бу айрим йўна- 
лиш ларда У.Фолкнердан устун бўлиш - тасавву р
қилиб бўлмайдиган иш эканлиги билан изоҳланади.
У Фолкнернинг адабий ш уҳрати ваф о ти д ан сўнг 
ҳам муттасил ортиб бормоқда. Майкл Миллгитт- 
н и н г т а ъ р и ф и ч а «унинг к и то б л ар и д аги а н т и қ а
ком позициялар в а образлар моделларини таҳлил 
қилган танқи дчилар услубнинг пухта ўйланганлиги 
ром ан м атериаллари билан, уларнинг м аъ н ави й ва 
ҳиссий сабаблари билан узвий боғлиқ деган хулосага 
келадилар».
«У.Фолкнер М иссисипининг сарҳадсиз м аданий 
саҳросида ёлғизликда ишлаб, - деб ёзган ам ери ка- 
лик ёзувчи в а тан қи д чи Ж он Олдриж, - ўз ақли 
учун воҳа в а ўз иж оди учун боғ я р а т а олди. Ёзувчи 
бу боғни ш у қ ад ар меҳр билан п ар вар и ш қилдики, 
у бугунги кунда ҳам бутун инсоният дунёсидаги 
м ам н ун одам лар т а с а в в у р и н и о зи қ л а н ти р и ш н и
давом эттирмоқда».
У.Фолкнернинг бутун иж оди, энг яхш и романла- 
ри в а ҳикоялари китобхонни ҳаётий ҳ ақ и қ ат кўзига
22

---

т и к қ ар аш га ўргатади, энг ю ксак инсонпарварлик, 
м аън ави й тамойилларга ж авоб беради. Адиб ёзув­
ч и н и н г бурчини «инсон қалби н и м у стаҳ к ам лаб , 
унинг ёдига инсоннинг адабий ш уҳратини таш ки л 
этадиган мардлик, умид, ьурур, раҳмдиллик, фидо- 
йиликни солиб, инсонлигини сақлаб қолиш га ёрдам 
бериш»да деб билган.