Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

18.5-chizma.  Milliy daromad 

 

Yalpi talabni kengaytirish ekspansiya siyosati 

Agar resurslardan to‘liq foydalanishni ta‘minlovchi ishlab chiqarish darajasi, 

muvozanatli  nuqtadan  (N

1

)  dan  past  bo‘lsa,  davlat  yalpi  talabni  kengaytirishni 

rag‘batlantirish  zarur,  bu  taklif  o‘sishi  va  ishsizlik  pasayishini  keltirib  chiqaradi. 

Davlat  yalpi  talabni  uchta  usulda  ko‘paytirishi  mumkinki  ular  ―ekspansiya 

siyosati‖ deb nomlanadi. Bular: 

-

 

davlat sarflarini ko‘paytirish 

-

 

soliqlarni kamaytirish 

-

 

foiz stavkasini pasaytirish 

Davlat  sarflarining  o‘sishi  amalda  aholiga  pul  to‘lovlari-pensiya,  nafaqa, 

stipendiya va eng asosiysi minimal ish haqi darajasi oshirilishini bildiradi. 

Resurslardan  to‘liq  foydalanishni  ta‘minlovchi  ishlab  chiqarish  darajasi 

muvozanatli nuqtadan yuqorida joylashsa davlat yalpi talab hajmini sun‘iy ―ushlab 

turuvchi siyosat‖ yuritadiki, bu inflyatsiyani pasaytiradi. Bunga ekspansiya siyosa-

tiga teskari tadbirlarni qo‘llash orqali erishiladi. Ya‘ni davlat sarflari kamaytiriladi 

---

287 

(ijtimoiy  dasturlar,  transfert  to‘lovlari  qisqartiriladi),  soliq  stavkalari  oshiriladi, 

foiz stavkasi ko‘tariladi. 

Davlat sarflarining kamayishi aholi sotib olish layoqatining pasayishiga olib 

kelsa,  soliq  va  foiz  stavkasining  ortishi  investittsion  faollikni  pasaytiradi.  Bular 

pirovard  natijada  yalpi  talabni  qiskartiradi,  muvozanatli  nuqtani  ―pastga‖  surib, 

inflyattsion farqni bartaraf qiladi.