Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Farqsizlik  egri  chizig’i  ehtiyojlarni  bir  xil  darajada  qondirilishini 

ta’minlovchi iste’mol tovarlari to’plamlari yig’indisini namoyon etadi.

 

Ya‘ni,  iste‘molchi  uchun  farqsizlik  egri  chizig‘ida  joylashgan  tovarlar 

to‘plamini tanlashda farq mavjud bo‘lmaydi

43

.  

 

13.3-chizma. Farqsizlik egri chizig’i 

44

 

                                                             

43

 Economics : principles, problems and policies. Stanley L. Brue, Campbell P. McConnell, seventeenth edition, 

McGraw-Hill/Irwin New York, 2008. 372 бет 

---

201 

 

 X nuqtadaga A va B tovarlari kombinatsiyasi I

1

 darajadagi naflilikni beradi, 

Z nuqtada joylashgan A va B tovarlari kombinatsiyasi X nuqtadagi A va B tovarlar 

kombinatsiyasi bilan bitta I

1

 farqsizlik egri chizig‘ida joylashganligi uchun ulardan 

iste‘molchi tarafidan olinadigan naflilik miqdori bir-biriga tengdir. Shuning uchun 

iste‘molchi uchun nafliligini maksimallashtiruvchi sub‘ekt sifatida ana shu ikki hil 

kombinatsiyadan  birini  tanlashning  farqi  yo‘q.  Farqsizlik  egri  chizig‘i  pasayib 

boruvchi  ko‘rinishda  bo‘ladi.  Uning  pasayib  borishi  shu  bilan  izohlanadiki, 

tanlanishi  lozim  bo‘lgan  har  ikkala  tovar  ham  iste‘molchi  uchun  bir  hil  nafli 

hisoblanadi. Shunga ko‘ra, bir tovarlar to‘plami Z dan boshqa bir tovarlar to‘plami 

X  ga  tomon  harakat  qilsa,  A  tovari  iste‘moli  oshib  boradi,  aksincha  B  tovari 

iste‘moli  esa  kamayib  boradi.  Iste‘molchi  bir  hil  farqsizlik  egri  chizig‘ida 

bo‘lganligi  sababli  qo‘shimcha  A  tovarini  iste‘mol  qilishdan  olingan  naflilik  B 

tovarining  bir  qismidan  voz  kechilgani  uchun  yo‘qotilgan  naflilikka  teng  bo‘lishi 

kerak.  Farqsizlik  egri  chizig‘i  bo‘ylab  iste‘molchi  o‘z  tanlovini  o‘zgartirgan  sari 

iste‘molning  umumiy  naflilik  darajasi  o‘zgarmaydi,  lekin  A  yoki  B  tovarlari 

iste‘moli  kombinattsiyasi  o‘zgaradi.  Qisqasi,  B  tovar  qanchalik  ko‘p  bo‘lsa,  A 

tovar shunchalik oz bo‘ladi, chunki A va B tovarlar o‘rtasida teskari aloqa mavjud. 

O‘zgaruvchilari o‘rtasida teskari aloqa mavjud bo‘lgan har qanday egri chiziq esa 

pasayib boruvchi ko‘rinishda bo‘ladi.

45

 

Agar iste‘molchining A va B tovarlarning barcha to‘plamlari bo‘yicha afzal 

ko‘rishlarini  egri  chiziqlar  orqali  tasvirlansa,