Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

Menger jadvali. Tovarlar turlari 

 

 

I. 

II. 

III. 

IV. 

V. 

VI. 

VII. 

VIII.  IX. 

X. 

K

ey

in

gi

 q

o’

sh

ilga

n 

n

a

fl

il

ik

 

10 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

9 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

8 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

7 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

6 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

5 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

4 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

3 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

2 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

 

1 

0 

 

 

 

 

 

 

 

 

0 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

199 

Zarurligi  jihatdan  harqanday  darajali  tovarning  birinchi  birligining  nafliligi 

yuqori,  har bir  navbatdagi qo‘shimcha ketma-ketlikda iste‘mol qilinadiganlarining 

keyingi nafliligi oldingilariga nisbatan kamayib  boradi. 

Iste‘molchi      uchun  har  bir  keyingi  iste‘mol  qilinadigan  tovardan  kamroq 

qo‘shimcha naflilik olishi sababli u aynan shu tovarning navbatdagi birligini narxi 

tushsagina sotib oladi. Bu esa talab egri chizig‘ining pasayib boruvchi ko‘rinishda 

bo‘lishini taqozo etadi.  

Iste‘molchi narxlarning mavjud darajasida va  mablag‘lari cheklanganligidan  

kelib    chiqib  tanlangan  tovar  (xizmat)laridan  yuqori  naf  olishni  hohlaydi. 

Iste‘molchi  ratsional  harakat  qiladi,  shu  sababli  u  sub‘ektiv  sezgilariga  asoslanib 

xarid  qilinadigan  mahsulotlar  to‘plamini  naflilikning  o‘sishini  ta‘minlaydigan 

darajaga  etgunicha  o‘zgartiradi.  Va  nihoyat  iste‘molchi  A  tovarning  navbatdagi 

birligidan  V  tovar  foydasiga  voz  kechib  ularning  umumiy  nafliligini  ko‘paytirib 

berishi mumkinki, bu uning tanlovi muvozanatli nuqtaga erishilganligini anglatadi.  

Muvozanatli  nuqta  iste‘molchi  byudjetining  mavjud  darajasida  umumiy 

naflilikni  ko‘paytira  olmasligini  anglatadi  va  u  o‘z  iste‘molida  ―nimani‖dir 

o‘zgartirishdan  to‘xtaydi.  Bu  bir  tovarga  sarflangan  pul  hisobiga  olingan  keyingi 

naflilik  boshqa  tovarga  sarflangan  shunday  pulga  olingan  keyingi  naflilikka  teng 

bo‘lib  qolganda  ro‘y  beradi.  Shu  holda  keyingi  naflilik  tengligi  qoidasining  amal 

qilishi namoyon bo‘ladi. 

              

 

Bu  qoida  sarflangan  pul  birligiga  to‘g‘ri  keladigan  keyingi  naflilikka  ega 

tovar xuddi shunday pul birligiga sotib olinadigan boshqa tovar keyingi nafliligiga 

teng bo‘lmagunicha yuqori talab bilan foydalanishini anglatadi. 

 

---

200 

Keyingi  naflilikning  barqaror  pasayib  borish  tamoyili  talab  qonunini  ancha 

chuqur bilishiga yordam beradi. Keyingi naflilik pasayib borganda aynan bir tovar 

xaridning  keyingi  o‘sishi  iste‘molchiga  mos  ravishda  kamroq  va  yanada  kamroq 

qoniqish keltiradi. Demak, iste‘molchi tovar yoki xizmatning ketma-ketlikda xarid 

qilingan  ikkinchi,  uchinchi  va  keyingi  birliklariga  kamroq  va  yana  kamroq 

to‘lashni xohlaydi.