Ботаника ва ўсимликлар физологияси

БОТАНИКА ВА ЎСИМЛИКЛАР ФИЗОЛОГИЯСИ
 
14
embrional to‘qima hujayralarida, sporalar sitoplazmasida va urg‘ochi gametalarida, 
urug‘larda, tuganak va ildiz, piѐzboshlarda hamda bir pallali o‘simliklarning epidermisida 
uchraydi. Ularning asosiy vazifasi kraxmal, oqsil hamda moylar kabi zahira moddalarni 
to‘plashdir. 
Xloroplastlar
-qo‘sh membranasi oqsil-lipid tuzilmali organella. Uning ichki 
qismidagi tilakoidlarida xlorofill va karotin pigmentlari joylashadi. Tarkibida magniy 
tutadigan xlorofill gemoglobindagi gemga o‘xshash bo‘ladi. Xlorofill tirik organizmlar 
uchun muhim ahamiyatga ega bo‘lgan fotosintez jaraѐnini amalga oshiradigan pigment. 
Xloroplastlar o‘lchami, katta kichikligi, tarkibida DNK mavjudligi va replikatsiya qilish 
xususiyatiga ega bo‘lishi bilan mitoxondriyaga o‘xshaydi. Dastlabki kraxmal 
xloroplastlarda sintez bo‘ladi. Xloroplastlar o‘simlik organlarining yer yuzasidagi 
qismlari: barg, qisman poya, gul, meva va urug‘larida uchraydi. Xloroplastlarda fotosintez 
jaraѐnini boshqaradigan fermentlar bo‘lib, ular kraxmal, oqsil, ѐg‘ kislotalari va 
fosfolipidlarni sintez qiladi. Gigant xloroplastlar suvo‘tlarida uchrab, xromatofor deb 
yuritiladi. 
Xromoplastlar-
dastlab 1837 yilda I.Berselius, keyinchalik 1885 yilda A.Shimper 
tomonidan aniqlangan. Gultojibarglardagi xromoplastlar changlatuvchi hasharotlarni jalb 
qiladi, har xil rangda bo‘yalgan meva qatidagi xromoplastlar esa qushlar va hayvonlar 
tomonidan yeyilib, ular orqali atrofga tarqaladilar. 
Hujayralar shakli va o‘lchamiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: parenxima va prozenxima. 
Parenxima hujayralarining uzunligi, kengligi va balandligi teng ѐki bir-biriga yaqin 
bo‘ladi. Ayrim avtorlar parenxima hujayralari bo‘yi enidan 4 martagacha farq qiladi deb 
hisoblaydi. Pamidor, tarvuz, limon kabi o‘simlik mevalarida parenxima hujayralari bo‘lib, 
ularning uzunligi 1mm gacha bo‘ladi. Prozenxima hujayralari esa cho‘ziq bo‘lib, bo‘yi 
enidan bir necha o‘n barobar farq qiladi. Zig‘ir va kanop kabi o‘simliklaridagi prozenxima 
hujayralarining uzunligi 20-40 mm, chaѐn o‘tniki 80 mm, chigit tukida 33-44 mm, rami 
o‘simligining hujayralarida esa 200 mm gacha bo‘ladi.