Botanika indd

qanotchali meva 
deyiladi (53-rasm).
Bahorda terakning urug‘chi tuplari mevasi pishgan vaqt- 
da xuddi ajralib chiqqan paxta bilan o‘ralgandek tuyuladi va 
uchib yuradi. Aslida esa bir tutam tuklari yordamida mevasi 
uchib tarqaladi.
Mevalarning tabiatdagi va odamlar hayotidagi aha-
miyati. 
Mevalar, birinchi navbatda, o‘simliklaming ko‘pa- 
yishi, tarqalishi va nasi qoldirishi uchun kerak. Yowoyi 
holda o‘sadigan o‘simliklaming mevasidan tabiatdagi bar­
cha tirik mavjudotlar oziqlanadi. Ayrim mevalar yerga to‘- 
kilib, chirib, yemi organik moddalarga boyitadi. Odamlar 
hayotini esa mevasiz tasawur etib bo‘lmaydi. Mevalar be- 
vosita tabiiyligicha iste’mol qilinadi. Ulardan oziq-ovqat va 
qandolatchilik sanoatida har xil mahsulotlar tayyorlanadi. 
Mevalardan olinadigan moylardan xalq xo‘jaligining turli 
sohalari (oziq-ovqat, texnika, og‘ir sanoat, atir-upa)da foy- 
dalaniladi.
Darhaqiqat, juda qadim zamonlardan odamlar 
0
‘sim- 
liklaming yowoyi, keyinchalik esa madaniy navlarini ekib, 
har xil maqsadlarda foydalanib kelishgan. Masalan, mevasi­
dan oziq-ovqat sifatida (olma, yong‘oq, o‘rik, uzum, bug‘doy, 
mosh, loviya, tariq, qo‘noq, no‘xat) va dori-darmon tay- 
yorlashda (marmarak, zubturum, na’matak) foydalanishgan.
Kundalik turmushimizda iste’mol qiladigan nonimiz 
bug‘doy 
unidan tayyorlanishi, yog‘imiz g‘o‘za chigiti, kun-
57
don meva 
(bug‘doy)

---

gaboqar pistasi va zaytun mag‘zidan olinishi hammamizga 
ша’1шп. Shuning uchun ham ulami asrab-avaylash lozim.
Har qanday taomni tayyorlashda, albatta, ziravor o‘sim- 
liklaming mevasi ishlatiladi. 0 ‘zbekistonda eng ko‘p tar- 
qalgan ziravorlarga 
zira, alqor, kashnich, sedana 
va 
murch
kiradi.
©
1. Meva qanday hosil bo'ladi?
2. Ho‘l va quruq mevalar bir-biridan qanday farq qiladi?
3. Chin mevalardan soxta mevalaming farqi nimada?
4.
Olma, nok, behi nima uchun soxta meva deyiladi?
5. Qanday mevalar danakli meva deb ataladi?
5-laboratoriya mashg‘uloti 
Mevalarning tuzilishi va xilma-xilligini o‘rganish
1
. 
0
‘simliklar urug‘lari to‘plamidan urug‘lar qaysi meva turiga ki- 
rishi aniqlanadi.
2
. Quruq mevalar va ular qaysi o‘simliklarga xosligi aniqlanadi. Ular 
orasida chatnaydigan va chatnamaydiganlari farqlanadi.
3. Ho‘l mevalar va ular qaysi o‘simliklarga xosligi aniqlanadi.
4. Mevalaming xilma-xilligi chizib olinadi va ulaming asosiy belgi- 
lari ko‘rsatiladi.