Botanika indd

ho‘l meva 
deyiladi (o‘rik, shaf­
toli, olcha) (51-rasm). Agar oraliq qismi yupqa, etsiz, quruq 
bo‘Isa, bunday mevalar 
quruq meva 
deyiladi. Masalan, 
no‘xat, mosh, loviya, bug‘doy, makkajo‘xori mevalari.
Ho‘l mevalar orasida ko‘p urug‘li 
rezavor 
mevalar juda 
ko‘p. Ularga shirinligi bilan ajralib turadigan yuzlab uzum 
navlari, pomidor, qoraqat, ituzum kabilar kiradi.
Qovoq, tarvuz, qovun, handalak, tomoshaqovoq va bod- 
ringning eti rezavor mevalamikiga qaraganda qalin va usti 
qattiq po‘st bilan o‘ralgan, shuning uchun ular 
qovoq me-
valarga 
kiradi.
Bog‘larimizdan keng o‘rin olgan va qattiq danagi, sersuv 
eti hamda shu danak ichida joylashgan bittadan (ba’zan ik- 
kitadan) mag‘zi bilan ajralib turadigan ho‘l mevalar: o‘rik, 
olxo‘ri, olcha, gilos kabilar 
danakli mevalardir. 
Bular 
inson salomatligi uchun zarur bo‘lgan foydali moddalar- 
ga va darmondorilarga boy bo‘ladi. Olma, nok, behi kabi 
o‘simliklaming mevasi 
olma meva 
deb yuritiladi.
Quruq 
mevalar chatnaydigan va chatnamaydiganlarga
bo‘linadi. Chatnamaydigan mevalarga bir urug‘li don meva
55

---

rezavor meva 
olma meva 
qovoq meva 
(ituzum) 
(nok) 
(bodring)
51-rasm.
Ho‘l mevalar
kiradi. Don mevali o£simliklarga bug‘doy, arpa, suli, mak- 
kajo‘xori kabilar misol bo‘ladi. Chatnaydigan mevalarga 
qo‘zoq, qo‘zoqcha, dukkak, ko‘sak mevalar kiradi. Bular- 
ning mevasi pishgach chokidan ochiladi (chatnaydi). Masa­
lan, mosh, loviya, turp, rediska, jag‘-jag‘ va boshqalar.
Ko‘sak mevalar 
bir nechta mevabargdan tashkil topgan. 
Urug‘ pishgandan keyin chokidan ochiladi. G‘o‘za, lola, 
bangidevona, mingdevona, chuchmoma va boychechakning 
mevasi ko‘p urug‘li ko‘sak meva hisoblanadi (52-rasm).
No‘xat, mosh, loviya, burchoq va oq akatsiya dukkak 
mevali o‘simliklardir. Dukkak meva bitta mevabargdan ho­
sil bo‘lib, pishgach mevapallasi yon tomonidagi chokidan 
ochiladi. Urug‘lari mevapallaga birikib turadi.
Qo‘zoq meva (karam, qurttana, rediska, turp) ikkita me­
vabargdan hosil bo‘ladi, pishgach ikkita pallaga ajraladi. 
Pallalar orasida yupqa to‘siq bo‘lib, unga urug‘lar birikadi. 
Qo‘zoqcha meva tuzilishi bilan qo‘zoq mevaga o‘xshaydi, 
faqat bo‘yi kaltaroq bo‘ladi.
danakli meva
(olcha)
dukkak 
qo‘zoq
meva 
meva
(no‘xat) 
(qurttana)
qo‘zoqcha
meva
(jag‘-jag‘)
ko‘sak meva 
(g‘o‘za)
52-rasm.
Ko‘p urug‘li quruq mevalar

---

pista meva 
yong‘oq meva 
qanotchali meva 
(kungaboqar) 
(soxta kashtan) 
(qayrag‘och)
53-rasm.
Bir urug‘li quruq mevalar
Ayrim (zarang, qayrag‘och va shumtolga o‘xshash) man- 
zarali daraxtlaming mevasi qanotchali bo‘ladi. Shuning 
uchun ular