Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish

2-MA’RUZA 
TARMOQ ARXITEKTURASI. TARMOQNI QURISHDA 
QO’LLANILADIGAN ARXITEKTURALAR, PROTOKOLLAR VA 
QURILMALAR VA TARMOQ STANDARTLARINI TARTIBGA 
SOLUVCHI QO’MITA. OSI VA TCP/IP MODELLARI VA O’XSHASH 
JIHATLARI. 
 
Reja: 
1. Protokol. interfeys. protokollar steki. 
2. Ochiq tizimlarning o‘zaro ishlash modeli osi. 
3. OSI modelining sathlari. 
 
PROTOKOL. INTERFEYS. PROTOKOLLAR STEKI 
Kompyuter tarmoqlarining ishlashini ta’minlovchi vositalarni yaratishga ko‘p sathli 
yondoshish g‘oyasi, tarmoqlarda standartlashning g‘oyaviy asosi bo‘lib hisoblanadi. Aynan shu 
yondoshish asosida ochiq tizimlarning bir-biri bilan bog‘langan holda, ya’ni o‘zaro ishlashining 
yettita sathli standart modeli - Open System Interconnection (OSI) yoki OSI modeli ishlab 
chiqilgan. Bu model va uning iboralari tarmoq mutuxasislari uchun o‘ziga xos universal tilga 
ham aylangan. 
OSI modeli 80-inchi yillarning boshlarida standartlash bo‘yicha qator tashkilotlar (ISO, ITU-T 
va boshqalar) ishtirokida ishlab chiqilgan. OSI modeli tizimlarning o‘zaro ishlash sathlarini 
aniqlaydi, ularga standart nomlar beradi. Modelning to‘liq tavsifi ming betdan oshadi. 
OSI modelida (2.1.-rasm) o‘zaro ishlash vositalarining yettita sathlari quyidagicha nomlanadi: 
fizikaviy, kanal, tarmoq, transport, seanslar, taqdimlash va amaliy sathlar. 
Axborot (xabarlar) almashinish jarayonida ikkita kompyuter qatnashganligi, ya’ni bunda bir-biri 
bilan kelishgan holda ishlovchi ikkita «iyerarxiyaning» ishini tashkil qilish kerak bo‘lganligi 
sababli, tarmoqdagi o‘zaro ishlash vositalarining ko‘p sathli ko‘rinishda taqdim etishning o‘ziga 
xos tomonlari mavjud. Tarmoqdagi ikkala ishtirokchi xabarlar uzatish uchun ko‘pgina 
kelishuvlarni qabul qilishlari kerak bo‘ladi. Masalan, ular o‘zaro elektr signallarining sathi va 
shakli haqida, uzatiladigan xabarlarning uzunliklari haqida, axborot uzatish ishonchliligini 
nazorat qilish usullari va boshqa ko‘rsatgichlar haqida kelishib olishlari kerak. Bu kelishuvlar 
barcha sathlar uchun qabul qilinishi kerak, ya’ni quyi bitlarni uzatish sathidan boshlab, eng 
yuqorigi tarmoq foydalanuvchisiga xizmat ko‘rsatish sathigacha. 

---

20