«Boshlang`ich sinf matematika darslarida timss testlaridan foydalanish metodikasi» mavzusida kurs ishi reja kirish I bob. Boshlang`ich sinf oʻquvchilarini matematika o`qitish jarayonida fikrlash qobiliyatlarini o`stirishning nazariy

1 – xossa. Ko`paytuvchilar o`rnini almashtirgani bilan ko`paytma o`zgarmaydi.
Bu ko`paytirishning o`rin almashtirish xossasi deb ataladi va u harflar
yordamida quyidagicha yoziladi:
_{ }
2 – xossa. Sonni ko`paytmaga ko`paytirishda sonni oldin birinchi ko`paytuvchiga ko`paytirish, so`ng esa hosil bo`lgan ko`paytmani ikkinchi ko`paytuvchiga ko`paytirish kifoya.
Bu ko`paytirishning guruhlash xossasi deb ataladi va u harflar yordamida
quyidagicha yoziladi:

Eslatib o`tamiz, sonni 0 va 1 ga ko`paytirishning quyidagi xossalari bor.
Ixtiyoriy m natural son uchun: _{ }
Son va harfning ko`paytmasi ko`paytirish belgisiz yoziladi:
8·a o`rniga 8a yoziladi.
O`quvchilar mana shu xossalarni yaxshi tushunishida misollarni ular uchun sodda va hayotda ko`p uchraydigan hodisalardan olinishi maqsadga muofiqdir. Chindan ham aytish lozimki, avval barcha tushunchalarni yaxshi va to`liq qisqacha aytgan qoniqarli o`rganilgandan keyin, unga misol va masalalar yechishni boshlash kerak bo`ladi. Shundagina o`quvchida birinchi bilim keyin bu bilimni qo`llaydigan ilm shakllana boshlaydi. Hozirgi zamon juda tez sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan bir davrda har mamlakat shuni yaxshi tushinishi kerakki, bundan keyin davlatning, yurtning yuksak maqomda tan olinishida uning fuqarolarining intelektual salohiyatlarini qay darajada ekani bilan o`lchanishni boshlaydi. Oddiygina misol tariqasida ixtiyoriy rivojlangan davlatning yuqorida ta’kidlangan imkoniyati birinchilar qatoridadir.
Navbatdagi arifmetik amal bo`lish amali bo`lib, bu amal to`rtta amallar ichida murakkab hisoblanadi. 4-sinf matematika kursida bo`lish amali quyidagicha o`tiladi.
1- misol. 30 ta olma 6 ta likopchaga teng qilib taqsimlandi. Har bir likopchaga
nechtadan olma solingan?
Yechish. Har bir likopchaga solingan olmalar sonini c harfi bilan
belgilaymiz. Unda, masala shartiga ko`ra, c ning shunday qiymatini topish
kerakki, c · 6 = 30 bo`lsin. Ravshanki, c = 5 bo`ladi, chunki 5 · 6 = 30.
Demak, har bir likopchaga 5 tadan olma solingan. Yuqoridagi masalada berilgan ko`paytma va bitta ko`paytuvchiga ko`ra, ikkinchi noma’lum ko`paytuvchini topdik.
Ta'rif. Berilgan ko`paytma va bitta ko`paytuvchiga ko`ra ikkinchi ko`paytuvchini topish amaliga bo`lish deb ataladi.

_{ }, _{ }
Bo`linish arifmetik amalining xossalari:
1 – xossa. Har qanday sonni nolga bo`lish mumkin emas!
2 – xossa Har qanday sonni 1 ga bo`lganda yana o`sha sonning o`zi hosil bo`ladi.

3 – xossa. Nolni har qanday natural songa bo`lganda yana nol hosil bo`ladi.
O`quvchilarda to`rtta arifmetik amallarni yaxshi o`zlashtirishida yuqoridagi xossalar ma`nolarini anglagan holda uni hayotdagi qo`llanilishni ham ko`rsatib o`tish matematika o`qituvchilarining bosh va asosiy vazifalaridan biri bo`lishi, agarda bu vazifa ishlanmagan bo`lsa, u holda eng katta muoammolaridan biri deb qabul qilish kerak.
Umuman olganda bizning ta`lim standartlarimizda berilgan o`quv dastur yetarlicha mukammal emas. Bunga eng asosiy sabab qilib yuqorida aytilgani kabi qisqa vaqtda ko`p mavzularni o`zlashtirishdan iborat bo`layotganidadir. Haqiqatdan ham o`quvchilarning bilimlarini bu vaziyatda nazorat qilish juda mushkul hisoblanib, maktabdagi belgilangan soatlar nazorat uchun yetmaydi.