Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

ben 
merkezci 
düşünceden söz eder. Yedi sekiz yaşlarına kadar süren bu ara 
süreçte,  güdümsüz  düşünceyle,  dil  içice  girmiş  olarak  tanımlanır.  Pia-
get’ye göre, güdümsüz düşünce, bireysel olduğu kadar amaç ve sorundan 
da arınmış bir durumdadır. Buna karşın, güdümlü düşünce, toplumsal ile-
tişim amacı taşıyan, üstelik irdeleme ve kanıtlamaya yönelik bilinç düze-
yinde bir aşamadır. Sonuç olarak, Piaget’nin anlıksal süreç akışı, güdüm-
süz düşünce, benmerkezci düşünce ve güdümlü düşünce şeklinde bir sıra-
lama  izler. Vygotsky, Piaget’nin bu sıralamasını eleştirerek, bunun tam 
karşıtı bir sıralamayı savunur. Vygotsky’e göre, örneğin bebeğin ağlaması 
kesinlikle güdümlü düşünce olup, toplumsal iletişim amacı taşır. Başlan-
gıç aşamasında, iletişim amaçlı bu tür düşünce güdümlü düşünceden bir 
farklılık  göstermez.  Başka  bir  deyişle,  Piaget’nin  “benmerkezci”  adını 
verdiği bireysel düşünce, Vygotsky açısından toplumsaldır. Bu ise, Vy-
gotsky’nin, Piaget’nin aksine, dili düşüncenin bir aracı olarak görmeyip 
toplumsaldan bireysele doğru bir yol izlediğini öne sürmesine neden olur. 
Bir başka deyişle, Vygotsky’e göre, dil ve düşüncenin iç içe olduğu şek-
lindeki basit düşünce şekli, dil ve düşüncenin biri arada ele alınmasından 
kaynaklanır. Vygotsky'nin görüşleri günümüz anlayışına  daha  yakın ol-
makla birlikte, Rus kökenli bir dilbilimci olarak Avrupa'da tanınmaması 
ve o günün görgül olma uğruna yorum yapmaktan kaçan bilimsel tutumu 
yüzünden  Piaget’nin  anlıksal  süreçlerle  ilgili  düşünceleri  Vygotsky’e 
oranla Avrupalı dilbilimciler arasında daha çok tutulmuştur.  
Piaget'nin düşüncenin bireyselden toplumsallaşmaya gittiğini öne sür-
düğü anlıksal süreç, yapısal dilbilimle ilgilenen bir kısım bilim adamını 
dili toplumdaki bir iletişim aracı olarak bireylerin ortak paylaştığı bir ku-
rallar  düzeneğine  indirgemeye  yöneltirken,  Whorf,  Sapir  gibi  bir  bölük 

---

 
93 
bilim adamını da dili salt topluma bağımlı bir düzenek olarak ele almaya 
itmiştir. Öte yandan, üretici-dönüşümlü dilbilim anlayışı, dil ve düşünce-
nin devingen bir süreç izlediğiyle ilgili bilişsel alanda somut verileri top-
lamakla birlikte, anlıksal sürecin akışını Vygotsky'nin aksine bir yönde ele 
alarak,  dil  edincini  sadece  iletişime  yarayan  dilbilgisi  kuralları  düzene-
ğine, edimi de bu düzeneğin bireysel olarak sözel ifadesine indirgemişti. 
Bu, üretici - dönüşümlü dilbilim kuramının dil ve düşünceyi bir arada al-
masından kaynaklanır. Bununla birlikte, söz konusu anlayışın dili bir üre-
tim süreci olarak görmesi, bilişsel dilbilimin onun devingen sürecini be-
nimsemesine yol açmıştır. Sonuç olarak, başlangıçta üretken olarak öne 
sürülen model, bilişsel dilbilim alanında da örnek alınmış, ne var ki bir 
süre sonra durağan bir sürece girilmiştir.  
Önceden de belirtildiği gibi, iletişim basit bir göstergeler düzeneğinden 
oluşmaz. Gerçekte toplumdaki bireylerarası ya da toplumlararası iletişim, 
basit  bir  aktarım  işlemine  dayalı  dilbilgisel  edinçle  değil,  aksine  Vy-
gotsky'nin de öne sürdüğü gibi dilin gittikçe farklı ve zengin kullanımına 
yol açan devingen anlıksal süreçlerin işlemesiyle kurulur. Piaget' nin dil-
deki güdümsüzden güdümlüye giden anlıksal süreçlerle ilgili görüşü yı-
kılmakla  birlikte, görgül  verilere  dayalı  bilimsel  yöntemi,  hem  dilbilim 
hem  de  çeviribilim  alanında  benimsenmiştir.Paul  Kussmaull’un  çeviri 
eğitiminde bilişsel süreçleri ortaya çıkarmak üzere somut verilerden yola 
çıkması buna örnek gösterilebilir.