Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

5.2.1. Kuramsal bakış 
Wilss'in kitabının kurama ağırlık verdiği "Geçmişte ve Günümüzde Çe-
viri Kuramı" başlıklı 3. bölümünde, çeviri kuramını niçin tarihsel bir bağ-
lam içersinde ele alma gereğini duyduğu sorusu akla gelebilir. Bunun ilk 
nedeni, görgül ve tümevarımlı yöntemi kullanacağını öne sürmesine kar-
şın, çeviri süreçlerini çevirmenin anlığında geçen, bundan böyle de irde-
lenemeyen işlemler olmasını kabul etmesinden kaynaklanır. Başka bir de-
yişle, anlıksal süreçlerin görgül olmayıp, öznel olması onu ister istemez 
tarihe yöneltmiş ve çeviri tarihini dilbilimsel açıdan inceleyerek kendisi-
nin çeviriyle ilgili görüşlerini kuramsal bir dayanağa yaslamak istemiştir. 
Bu şekilde kuramına hem tümevarımlı, hem de görgül bir nitelik kazan-
dırmaya çalışmıştır. Çeviribilimi dillerarası dilbilimsel bir edim olarak ta-
nımlamakla birlikte, ona bilişsel, yorumbilimsel ve çağrışımsal bir boyut 
katarak, onu dilbilimin durağan sürecinden kurtarıp, devingen bir sürece 
sokmak istemiştir (agy. 13). Genelde metin türüne bağlı olarak çeviri sü-
reçlerindeki kararların çeşitliliğini gözönünde bulundurmuş ve çeviri edi-
mini dilbilimin düzenekliliğinden kurtarmaya çalışmıştır. Bu amaçla hem 
iletişim kuramının tek yönlü kesin kurallarına, hem de üretici-dönüşümlü 
dilbilimin bağlamdan uzak dilbilgisel tümellere dayalı akışkan bir tablo 
içersindeki işleyişine karşı çıkmıştır. Bununla birlikte, Wilss, üretici-dö-
nüşümlü dilbilimin devingen sürecinden ve bilişsel yönünden ister iste-
mez etkilenmiştir. Örneğin, “aktarım edincini” öne sürmesi, Chomsky'nin 
“dil  edinciyle”  ilgili  görüşlerinin  bir  sonucudur.  Ne  var  ki,  Wilss, 
Chomsky'nin tek dile yönelik olarak akışkan bir tablo içersinde geliştirdiği 
yöntemin, iki dilin sözkonusu olduğu çeviribilimde kullanılamayacağını 
ve böyle bir tablonun çok karmaşık bir durum sergileyeceğini öne sürmüş-
tür. Aktarım edinci aracılığıyla iki dili karşılaştırmalı olarak kaynak dilde 
tümce  düzeyinde  sözdizimsel  ve  anlamsal  çözümlemenin,  ardından  da 

---

 
107 
erek  dilde  yeniden  düzgülemenin  çeviribilim  açısından  daha  kolay  ve 
daha işler bir yöntem olduğunu savunmuştur. Kuşkusuz, Wilss’in bu şe-
kilde üretken ve devingen bir yöntemi kullanamayışı “