Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

4.8. Değerlendirme 
Schleiermacher’in  dilbilimin  bilimsel  görgül  verileri  kapsamında  ele 
aldığı çeviri eğitimi konusu, ister istemez inceleme malzemesi anlıksal sü-
reçler olan bilişsel dilbilime de konu olur. Ne var ki, somut verilerden yola 
çıkmayı kendine hedef edinen bu dilbilim alanı da kapalı kutu anlıkta ge-
çen işlemleri bir türlü somut olarak ortaya çıkaramadığından, dili düşün-
cenin ifadesi olarak ele alıp, çeviri edimi açısından kısır bir döngü içeri-
sine girecektir. Örneğin, Piaget'nin çocuklar üzerinde yaptığı deneylerden 
yola  çıkarak  ortaya  attığı,  "düşüncenin"  bireyselden  toplumsallaşmaya 
doğru bir süreç izlediği şeklindeki savı, dili düşüncenin sesli ifadesi olarak 
gören dönemin dilbilimcilerini etkileyerek onların "dili" toplumda ileti-
şimi sağlayan basit bir dilbilgisel düzenek bir olarak görmelerine neden 
olmuştur. Oysa, Piaget'nin deneylerinin amacı çocuklardaki dilsel edinç-
ten çok bilgiyi nasıl anlıksal bir süreçten geçirerek edindiklerini göster-
mektir. Ne var ki, Piaget'nin "düşünceye" görgüllük kazandırmak uğruna 
"dili" araç olarak kullanması, dilin iletişimi zenginleştiren bireysel yaratı-
cılık  yönünün  bir  süre  arka  plana  atılmasına  neden  olmuştur.  Örneğin, 
Chomsky,  Piaget’den  esinlenerek  dilin doğuştan  gelen bir edinç  olduğu 
ve bu edinç sayesinde dil düzgüsünün çözümlenip yeniden kurulduğu şek-
linde bir sav öne sürmüştür. Bununla birlikte, Chomsky, öne sürdüğü bu 

---

 
96 
üretici-dönüşümlü dönüşümlü modelin dillerin yüzeysel yapılarındaki bü-
yük farklılıklardan ötürü çeviri alanında kullanılamayacağını belirtmesine 
karşın, Nida ve Wilss gibi çeviribilimin öncüleri bu uyarıyı gözardı edip, 
sözkonusu modeli çeviri sürecinin devingen yapısına uygun görerek, ak-
tarım edinci kavramını öne sürmüşlerdir. Bir başka deyişle dille ilgili ev-
rensel tümellerin doğuştan varolduğu düşüncesinden yola çıkarak, çeviri-
nin de doğuştan gelen bir beceri olduğu savını öne sürmüşlerdir. Bundan 
böyle, çevirinin bir aktarım işlemi olduğu düşüncesi yaygınlık kazanmaya 
başlamıştır. 
Ne var ki, böyle bir sav Sausure’ün deyimiyle, toplumsal iletişimin can 
damarı  olan  “sözü”  arka  plana  itmiştir.  Gerçi,  Sausure'ün  kendisi  de 
“söz”den yola çıkmıştır. Bununla birlikte, bilimsel açıdan görgül verilere 
öncelik vermek amacıyla yorumdan uzak eşsüremli biçimsel araştırmalara 
girmesi, onun toplumsal bir göstergeler dizgesi olarak tanımladığı “dile” 
bir  türlü  ulaşmamasına  neden  olmuştur.  Bunun  üzerine  dilin  toplumsal 
yönü bir kenara itilmiş ve dil, üretkenliği ve yaratıcılığı olan bir kurallar 
dizgesi  olarak  ele  alınmaya  başlamıştır.  Bir  başka  deyişle,  dil, 
Chomsky’nin öne sürdüğü biçimde ülküsel konuşucu ve dinleyici iletişi-
mine dayalı devingen bir süreç olarak tanımlanmaya başlamıştır. Ne var 
ki, günümüz teknolojisinin aracılığıyla gittikçe karmaşık bir yumağa dö-
nen dillerinin çok boyutlu dil kullanımsal zenginliği, toplumlar arası ileti-
şim aracı çeviri alanındaki sorunları çözmeye yetmemiştir.  Salt kurallar 
dizgesine dayalı dil düzeneğinden yol çıkarak kişiler ya da toplumlararası 
iletişimin sağlanamadığı zaman akışı içerisinde anlaşıldıkça, dil edincin-
den çok iletişim edincine ağırlık verilmesi gerektiği düşüncesi yaygınlık 
kazanmaya başlamıştır.  
Bu ise, doğuştan gelen dil edincinden farklı olarak, bireyin zaman içer-
sinde aldığı eğitim ve geçtiği deneyimler sonucu edindiği bilgi ve düşün-
celerini kendi yaratıcılığını kullanarak ifade etmesini sağlayan bireysel ol-
makla birlikte, daha karmaşık ve daha devingen bir edincin, başka bir de-
yişle “