Book · September 005 citations 35 reads 4,397 author

Tablo 3. Terimce ile ilgili Veritabanı Modeli
  
Özel alan 
Tıp, 
(iktisat, hukuk vb.) 
dil 
İngilizce (Almanca, Fransızca vb) 
Kaynak  
Künye bilgisi (kaynağın adı, yayın yeri vb. yılı) 
metin türü 
Bilimsel makale
,
 broşür, ders kitabı,  
ansiklopedi, 
gazete 
vb 
nitelik 
Bilgilendirici, 
günce
l, akademik, ticari,  
gündelik, kullanma kılavuzu 
Kaynak akademik terim   
Bovine Spongiose Encephalopathy  
Kaynak günlük terim 
Mad cow 
terim köken dil 
Latince, 
Grekçe 
Kaynak kısaltma 
BSE 
Öz 
50 kelimelik 
anahtar sözcükler 
 
Gündelik Terim  
Deli Dana 

---

 
27 
Akademik Terim 
Sığır Spongioz Ansefalopatisi 
Öneri terim 
 
Türkçe anahtar sözcükler  
Türkçe kısaltma 
 
İkinci Dil 
Fransızca/Almanca vb. 
Gündelik Terim  
 
Akademik Terim 
 
2. dil anahtar sözcükler   
Kısaltma 
 
1.6. Türkiye’de Çeviribilim Araştırma Alanları 
Toury’nin  çeviribilim  alanında  çizdiği  araştırma  alanları  gerçek  an-
lamda akademik ölçütlere uygun düşmektedir. Ne var ki, ülkemizde aka-
demik çevrede bu bölümlerden beklenen gerçekte akademik araştırmadan 
çok çeviri eğitimidir. Bu durum, hem bilginin hızla kısa zamanda yayıl-
ması, hem de, çeviri etkinliliğinin temel bilgi aktarım aracı işlevi görme-
sinden kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte yüksek öğretimin temel ama-
cının kuramsal çalışmalar olduğu düşünülecek olursa, ülkenin gereksinim-
leri  ile  üniversitelerin  amacı arasında  çelişkiye  düşülmektedir.  Daha  da 
açılacak olursa, bu bölümlerden toplumun beklentisi, çevirinin “nasıl” ya-
pılacağını öğretmesidir. Oysa küreselleşmeye ve İngilizce'nin giderek or-
tak dil (Lingua Franca) olarak kabul edilmesine karşın, ülkelerarası kültü-
rel  ve  dilsel  farklılıkların standart dil kullanımlarını zorladığı ve  ortaya 
farklı kültür ve yazın anlayışlarının yansıdığı karma özellikler taşıyan me-
tinlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Bir başka deyişle, soyut düşünce ye-
tenekleri gelişmemiş, üstdil ve çeviri bilinci kazanmamış ülkelerin çeviri 
etkinliği konusunda toplumda beklenen işlevi yerine getiremeyeceği gü-
nümüz anlayışında ortada bir gerçektir. Üniversitelerde kuramsal çalışma-
ların başlıca amacı ise, gençlerin soyut düşünce yeteneklerini geliştirerek 
çeviri bilinçlerini artırmak ve çeviriye salt metinin dilbilgisel düzgüsünün 
çözümüyle sınırlı bir edim olarak değil de, içine kültürel dilsel farklılıkla-
rın girdiği daha karmaşık işlemleri gerektiren bir eylem olduğu bilincini 
kazandırmaktır. 

---

 
28 
Burada  üç  sorun  ortaya  çıkmaktadır.  Birincisi  üniversitelerin  ulusal 
kültüre katkısı sorusu; ikincisi ise, mezun olan öğrencilerin hepsi araştır-
macı olamayacağına göre, kuramsal alandaki bilginin uygulama alanında 
nasıl  değerlendirilebileceği,  ya  da  kuramsal  bilginin  uygulama  alanına 
katkısının ne olacağı; üçüncüsü ise, uygulama alanıyla ilgili bilgiye, örne-
ğin, çeviri eğitimine yer verilip verilmemesi, ya da ne ölçüde ne yer veril-
mesi gerektiği sorunudur.  
Bunlardan üniversitelerin ulusal kültüre katkısıyla ilgili birinci sorun, 
Mütercim Tercümanlık bölümlerinin geçmişten kalma alışkanlıkla ısrarla 
uygulama  alanıyla  sınırlı  bölümler  olarak  görülme  eğiliminden  kaynak-
lanmaktadır. Bu bölümlerden beklenen çeşitli konu alanlarında çeviri yap-
maktan öteye geçmemektedir. Oysa ulusların kalkınması ve kimliğini bul-
masında büyük işlevi olan bu disiplinlerin inceleme gereci olarak özellikle 
çevirileri seçip, onların toplumsal ve kültürel yapıya etkilerini incelemesi 
gerekir. Bir başka deyişle, böyle bir araştırma ulusal bilincin hangi etkiler 
altında kalarak ve hangi aşamalardan geçerek şekillendiğini göstereceği 
gibi, hangi alanlarda bilgi aktarımına gereksinim olduğunu da ortaya çı-
karır. Örneğin,  tarihsel  olarak çeviri etkinliğinin araştırılması,  ya  da  bu 
araştırmalardan  ortaya  çıkan verilerden  yeni hipotezlerin  öne  sürülmesi 
kuramsal alanda erek kültüre özgü işlevsel modellerin şekillenmesine yol 
açar. Kuşkusuz bu araştırmalarda veya kuramsal tabanın oluşturulmasında 
bu alandaki evrensel bilgiden yararlanarak ülkenin kültürel ve toplumsal 
dokusuna en uygun modellerin taranarak seçilmesi veya erek kültürün ya-
pısına en uygun olan modelin önceki bilgi birikimine dayalı olarak çıkar-
tılması gerekir.  
Mezun olan öğrencilerin hepsi araştırmacı olamayacağına göre kuram-
sal alandaki bilginin uygulama alanında nasıl değerlendirilebileceğiyle il-
gili ikinci soru ise, çeviri yapmak için kuramsal bilgiye gerek olup olma-
dığı tartışmasını gündeme getirir. Önceden de değinildiği gibi, kuramsal 
bilgi  çevirmen  adayının  ufkunu  genişletir.  Bir  başka  deyişle,  kuramsal 
bilgi almış öğrenci, çeviriye tek boyutlu bakmak yerine çok boyutlu bak-
mayı öğrenir. Çevirinin dilbilgisi ve sözcük bilgisiyle sınırlı bir aktarım 
işlemi olmayıp, yabancı dil ve kültürü yanında erek dil ve kültür bilgisine 
ek olarak özel alan ön bilgisi, araştırma ve yaratıcı düşünmeyi gerektiren 
bir eylem olduğu bilincine varır. Disiplinlerarası özelliği olan bu bilim da-
lında  her konu alanında  dört yıllık süre  içinde  uzman yetiştirilmesi söz 
konusu olamayacağına göre, bu bölümlerde uygulama alanıyla ilgili bi-
rinci amaç, üst çeviri bilinci kazanmış öğrenciler yetiştirmektir. Bu ise, 

---

 
29 
ancak soyut düşünce yeteneklerini, dil ve kültüre bakış açılarını zengin-
leştiren  kuramsal  bilgiyle  sağlanabilir.  Sonuç  olarak,  kuramsal  bilginin 
uygulama alanıyla doğrudan etkisi olduğu söylenebilir. Ne var ki, bu bil-
ginin ezbere yöntemle değil de, özümsenerek öğrenilmesi, çevirmen ada-
yının  özümsediği  kuramlardan  çıkarımlarda  bulunarak  düşünmesini  ve 
yaptığı  çevirileri  sorgulayıp  işlevi  olan  çeviriler  üretmesini  sağlar.  Öte 
yandan, kuramsal bilginin üniversite düzeyinde tartışmaya açılması, araş-
tırmacılara kuramların işlerliliğini doğal ortamda sorgulama olanağını ya-
ratır. Üstelik bu gibi konular hem araştırmaların bir ekip çalışması haline 
dönüşmesine,  hem  de  yeni  soruların  ortaya  atılarak  araştırılmasına  yol 
açar. Bu şekilde öğrencilerde bilimsel merak uyandırmak ise, üniversite-
nin varoluş nedenini ve amacını yerine getirdiğine işaret eder.  
Üçüncü sorun ise, çeviri eğitimine üniversitelerde ne derecede yer ve-
rilmesi ile ilgilidir. Kuşkusuz, kuramsal alanda öğrenilenlerin çeviri eği-
timi aracılığıyla  uygulamaya geçirilmesi,  hem bilginin pekiştirilmesine, 
hem de kuramsal alanda tartışılan konuların öğrenci de refleks haline dö-
nüşmesine yarar. Üstelik Batı dillerine göre dilsel ve kültürel farklılıklar 
göz  önüne  alındığında,  ülkemizde  akademik  düzeyde  sadece  kuramsal 
alana odaklanıp, uygulama alanını bir kenara atmak söz konusu olamaz. 
Her ne kadar Toury’nin akademik düzeyde uygulama alanında çeviri eği-
timine gerek olmadığı düşüncesi haklı gerekçelere dayansa da, kimi za-
man ülkenin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısının yanı sıra, bilgisel ek-
siklik,  bilimsel  gelenek  ve  gereksinimleri  eğitim  kurumlarının  amacını 
farklı yönlere çekebilir. Burada önemli olan erek kültürün de gereksinim-
lerini  göz  önüne  alıp,  evrensel  ölçütlerin  gerisinde  kalmadan  kuram ve 
uygulama alanı arasındaki hassas dengeyi yakalamaktır. 

---

 
30