Book · November 019 citations reads 2,471 authors

Nutqsiz kommunikatsiya vositalari 
 qo`l, barmoq va yuz harakatlari, imo-
ishora; 
 ohang, puaza turq-tarovat; 
 kulgi; 
ko`z yoshi i va shu kabilar 
 

---

349 
 
Nutqsiz  kommunikatsiyada  qo‘llanilayotgan  vositalarning  axborotni  so‘z 
bilan yetkazish maqsadlariga va mazmuniga muvofiqligi munosabat madaniyatini 
tarkibiy  qismlaridan  hisoblanadi.  Ayni  paytda  nutqsiz  kommunikatsiya  – 
imo-
ishora,  pantomimika,  nutqning  ohangdagi  rang-barangligi
  kabilar  asosida  ham 
rivojlanishi mumkin. 
Ma'lumki,  bo‘lajak  o‘qituvchilar  nazariy  bilimlarni  egallash  bilan  birga 
amaliy  malaka  va  ko‘nikmalarni  ham  egallashlari  zarur.  Demak,  pedagogik, 
psixologik bilimlar asosida o‘quvchilarning ilmiy bilim, malaka va ko‘nikmalarni 
o‘zlashtirishini  ta'minlash,  darsni  loyihalashtirish,  tarbiyaviy  ishlarni 
rejalashtirish,  o‘quvchilarning  individual,  jamoa,  sinfdan  va  maktabdan  tashqari 
ishlarini tashkil qila olish, sport bilan shug‘ullanish, sayohat uyushtirish va ularga 
rahbarlik  qilish,  ota-onalar,  jamoatchilik  o‘rtasida  olib  boriladigan  tadbirlarga 
rahbarlik  qilish,  va  boshqa  tarbiyaviy  malaka  hamda  ko‘nikmalarni  olib 
borishlaridan iboratdir. 
Bo‘lajak  o‘qituvchilarda  kommunikativ  ko‘nikmalarni  shakllantirish  va 
rivojlantirish    pedagoglik  kasbiga  tayyorgarlik  ko‘ra  boshlagan  davrdan 
boshlanadi. 
O‘quvchilarning  yangi  o‘quv  materialini  tushunib  va  o‘zlashtirib  olishlari 
uchun o‘qituvchi nutqining takomillashganlik darajasi muhim ahamiyatga egadir. 
Bolalar  pedagogning  nutqiy  ma'lumotlariga  sezgir  bo‘ladir.  Nutq  insonning 
ongida paydo bo‘lgan fikrning nutq tovushlariga til yordamida ko‘chishi ekan, u 
ta'sirli
  yoki 
ta'sirsiz
,  grammatik  jihatdan 
to‘g‘ri
  yoki 
noto‘g‘ri 
tuzilgan  bo‘lishi 
mumkin. 
          Pedagog bitta so‘zning o‘zini o‘quvchiga goho 
buyruq
, goho 
iltimos
, goho 
nasihat
  va  boshqa  ma'no  baxsh  etgan  xilda,  turli  ohangda  talaffuz  eta  bilishi 
kerak.  Kommunikatsiya  jarayonida  teskari  aloqalar  shakllanadi,  ya'ni  bola 
hamsuhbatining  yuzlaridagi  ifodani    o‘qishga,  uning  ohangida  ma'qullash  yoki 
ma'qullamaslik  alomatini  payqashga,  katta  yoshdagi  kishining  so‘zlariga  ilova 

---

350 
 
bo‘ladigan va kuchaytiradigan qo‘l - barmoqlari va yuz - harakatining ma'nosini 
tushunishga o‘rganadi.