1. Turq‘un to`lqin tenglamasini yozing va turq‘un to`lqin hosil bo`lish mexanizmini bayon eting

Savollar:

1. Turq‘un to`lqin tenglamasini yozing va turq‘un to`lqin hosil bo`lish mexanizmini bayon eting.

2. Torning asosiy toni va obertoni deb nimaga aytiladi?
3. Torda to`lqinni tarqalish tezligi formulasini yozing.
4. Torning xususiy tebranishlarini tekshirishda tartib etilgan rezonans usulini tushuntirib bering.
5. Qurilma chizmasini chizing va tushuntirib bering.
6. Qanday tebranishlar garmonik tebranishlar deyiladi? Garmonik tebranishlar asosiy tushunchalarini taʻriflang (siljish, amplituda, faza, davr, chastota, siklik chastota).
7. Tebranma harakat qilayotgan nuqtaning siljish vaqtga qanday bogʻlangan?
8. Garmonik tebranishlarning siljishi tenglamasi qanday yoziladi?
9. Garmonik tebranishlarning grafik ifodasi qanday boʻladi?
10. Tebranma harakat qilayotgan nuqtaning siljishini, tezlikni va tezlanishini yozing.
11 Garmonik tebranishlarni amalga oshiri uchun qanday shart bajarilishi kerak?
12. Qaytaruvchi kuch nima?
13. Tebranishlar davri bir xil boʻlgan, bir toʻgʻri chiziq boʻylab tarqalayotgan tebranishlar qoʻshilganda natijalovchi tebranishlarning amplituda qiymati nimaga teng?
14. Tepkili tebranish chastotasi va amplitudasi qanday boʻladi? Tepkili tebranish grafigi, hosil boʻlgan murakkab tebranishlarning chastotasi nimaga teng?
15. Tebranishlar tizimining energiyasini formulasi qanday koʻrinishda? U qanday parametrlarga bogʻliq?
16. Garmonik tebranishlarda mexanik energiyani bir turdan ikkinchi turga aylanishini tushuntiring.


Javoblar:
1-javobi. Ikki qo`shni tugun yoki do`nglik orasidagi masofaga turg‘un to`lqinning uzunligi deyiladi. Yuqorida ko`rilgan misollarimizdan ko`rinadiki, tor uzunligida butun sondagi (1, 2, 3 . . .) to‘lqin uzunlikli turq‘un to`lqinlar hosil bo`ladi.
To'g'ridan-to'g'ri va orqaga harakatlanuvchi to'lqin tenglamasini yozamiz:
To'g'riga -  ; teskari - 
2-javobi. Tor uzunligida bitta turg‘un to`lqin hosil bo`lsa, uni torning asosiy tebranishi yoki asosiy toni deyiladi. Oberton (nem. ober — yuqori va ton) asosiy tonga nisbatan ancha yuqori chastotali murakkab tebranishlar (mexanik, tovush va elektr tebranishlari)dan tashkil topgan ton
3-javobi.
4-javob. Rezonans hodisasi paytidagi majburlovchi kuchning chastotasi va torda hosil bo`lgan do`ngliklar soni garmonikaning tartib nomerini va uning chastotasini beradi.
6-javob. Garmonik tebranish shunday hodisaki, unda tebranuvchi kattalik (masalan, mayatnikning ogishi) vaqtga bogliq ravishda sinus yoki kosinus qonuni buyicha o`zgaradi. Vaqtning ihtiyoriy t paytida siljish kattaligini aniqlaydigan formulalar garmonik tebranishlar tenglamalarining turli ko`rinishidir. x siljish 0 muvozanat vaziyatdan yuqoriga yo`nalgan bo`lsa–musbat, pastga yo`nalgan bo`lsa–manfii bo`ladi. Muvozanat vaziyatdan maksimal siljishning x₀ ga teng bo`lgan absolyut qiymati tebranish amlitudasi deyiladi.
Tebranma harakatlarni bayon qilishda T,  va  fizik kattaliklar aylanma harakatda atalganidan boshqacha nomlar bilan ataladi: T–tebranish davri,  –tebranishlar chastotasi,  –siklik yoki doyraviy chastota va  tebranish fazasi deb ataladi.
8-javobi.
x (t) = A cos (w t + a)

bu erda x - tebranish miqdorining muvozanat holatidan siljishi (og'ish);

A - amplituda;ω - aylanma (tsiklik) chastota;a - boshlang'ich faza;(ωt + a) aza.
9-javob.

12-javobi. A/ va A// holatlarda tezlik nolga teng, A holatda esa – eng katta qiymatga ega . Nuqta A dan A/ ga (yoki A// ga ) ko‘chganda harakat yo‘nalishiga qarama-qarshi yo‘nalgan elastik qarshilik kuchi (qaytaruvchi kuch ) hosil bo‘ladi
14-javobi.
Bir yo`nalishda sodir bo`layotgan chastotalari bir-biridan kam farq qiladigan (biriniki ₁, ikkinchisiniki ₂=₁+ bo`lgan) amplitudalari esa teng bo`lgan (A₁=A₂) garmonik tebranishlarning qo`shilishi tufayli vujudga keladigan natijaviy tebranish garmonik tebranish bo`lmay, qandaydir murakkab tebranish

bo`ladi.Bunday natijaviy tebranish amplitudasi A=2A dan A=0 gacha o`zgaradi va davriy ravishda takrorlanib turadi. Bu tebranish amplitudasi tebranayotgan nuqtaga davriy ravishda tepki berib turilganidek o`zgaryapti. Shuning uchun uni tepkili tebranish deb ataladi.

15-16-javobi.  Garmonik tebranayotgan sistema kinetik va kvazielastik kuchlar tasiridan hosil qilgan potensial energiyaga ega bo`ladi.
Agar tebranayotgan sistemaning massasi m va tezligi  bo`lsa, formulani nazarga olib, kinetik energiya uchun quyidagi ifodani iozish mumkin: