Book · May 004 citations reads 124 author

-ning,-ni
o‘rnig‘a 
-di, -ti
ishlatiladir. Ba'zan uni ham tashlab 
ishlatish bor. 
Masalan: sichqondi uyi, itti bolasi, guldi urug‘i, gapti po‘s kallasi, o‘tti o‘chirdi, chitti oldi, 
eshikdi ochti, qozondi sindirdi. 
Sizi ko‘rdim. Bizi uyimizga boring. Ukami to‘ni qani? Sizi boshingiz tuzaldimi? 
So‘zlash tilida qonday aytilsa aytilsun, yozuvda sarfiy asosni buzmasliq kerak. (Bundoq 
tamsillar juda ko‘b, so‘z cho‘zilmasun uchun shu bilan kifoyalanamiz). 
Endi
«-dur»
to‘g‘risida, alohida to‘qtab o‘tish lozim ko‘rildi. 
Eski (arab) alifbe imlomizda -dr, -dir, -dur nusxalarida yozilib kelganidak, hozirg‘i yangi 
(lotin) alifbemizda ham bir necha nusxada yozilmoqdadur. 
Ingichka so‘zlarda -dir, yo‘g‘on so‘zlarda -dr, ozarbayjon gazetalarida (yuqoridag‘i 
bo‘g‘img‘a tobe qilinib -dyr (dytylmysdyr -dutullushdur) nusxalarida — uch shaklda yozilib 
kelmoqda. 
Holbuki, bu mustaqil so‘z bo‘lib, asli «turur»dur. 
Forsda «ast», fransuzchada «as» ham shu ma'nidur. 
Demak, borg‘ondur — «borg‘on turur», guftanast (guftan ast) — aytmak turur degani. 
Bu ko‘b iste'mol qiling‘onligidan «turur» ning oxirg‘i ikki xarfi yengillik uchun tashlanib 
«tur» qolg‘on. Eski adabiyotda «qilibtur», «sotibdur» yozilg‘oni uchraydir.
«t»
bilan 
«d»
ning chiqish o‘rni (maxraji) juda yaqin bo‘lg‘on sababli (Toshkand 
shevasining «jo‘ja», Farg‘onaning «cho‘ja»si yonglig‘) «tovush-dovush» «to‘pchi-do‘pchi» 
deyilgandak, «tur»-«dur» bo‘lib ketgan. 
Endi buni «mustaqillig‘ini yo‘qotg‘on» deb, o‘zidan ilgarigi so‘zga tobe qilib, turli
nusxada, xatto, hyech to‘g‘ri kelmaydurg‘on qolipqa solib «-dr, -dir» yozish — tilni buzushdur: 
«borgandr» deb o‘qushliq o‘qug‘uchig‘a qiyinliq keltirgandak, turli o‘rinda, turli nusxada 
yozishliq yozg‘uchig‘a ham qiyinliq keltiradur. 
Shuning uchun, buni o‘zidan ilgarigi so‘zga tobe qilmasdan hamma yerda bir nusxada «