Book · April 021 citations reads 54 1

Tarqoq noyob metallarini ajiratib olish texnologiyasi. Monotsit konsentratini qayta ishlash texnologiyasi

Monatsit KYEE va toriy ishlab chiqarish uchun asosiy xomashyo bo‗lib hisoblanadi va uni qayta ishlash natijasida ikkita mahsulot hosil bo‗ladi: toriy konsentrati va KYEE lari bo ‗lgan texnik aralashma.

Monatsit konsentrati sanoat miqyosida ikki usul bilan qayta ishlanadi:

• 
  sulfat kislotasida parchalash;
  
• 
  natriy ishqori eritmasida parchalash.
  

Sulfat kislotasi bilan parchalash texnologiyasi. Monotsit konsentrati taxminan 0,15–0,1 mm maydalangandan keyin, 180–200⁰C da konsentrlangan sulfat kislotasi bilan parchalash, konsentratning tarkibiga bog ‗liq bo‗ladi. 1 tonna konsentrat uchun taxminan 1,5–2 tonna sulfat kislotasi sarflanadi, ya‘ni nazariy hisoblashdagi 2,5–3 barobar ko‗p bo‗lishi kerak. Chunki sulfat kislotaning bir qismi bug ‗lanish natijasida yo
‗qoladi. Parchalash 2–4 soat davom etadi va jarayon po ‗lat yoki cho
‗yandan yasalgan uskunalarda olib boriladi.
Uchib chiqayotgan kislota bug‗lari skrubber yoki elektrotozalagichlarda ushlab qolinadi.
Parchalanishning asosiy reaksiyalari quyidagicha:

2(KYEE)PO₄+ 3H₂SO₄- (KYEE)₂(SO₄),+ 2H₃PO₄ Th₃(PO₄)₄ + 6 H₂S₄ = 3 Th(SO₄)₂+ 4 H₃PO₄

Titan minerallari — ilminit va rutil ham parchalanib, titan sulfatlarini hosil qiladi.

Parchalash jarayonidan so‗ng olingan massa sovuq suv bilan ishqorlanib eritiladi. Bunda 1 kg parchalangan konsentratga 10 litr suv ishlatiladi, bu esa KYEE lari sulfatlarini va toriyni eritmaga o‗tishiga yordam beradi. Ishqorlash jarayoni so‗nggida harorat 20–25⁰C dan ko‗p bo‗lmasligi kerak, chunki harorat ko‗tarilishi bilan KYEE laming sulfatlarini eruvchanligi ortib boradi. Entmadan qolgan qoldiqda SiO₂, sikron, kassiterit va reaksiyaga kinshmay qolgan monatsit, shu bilan birga, qisman toriy va uranning parchalanishidan hosil bo‗lgan radioaktiv mahsulotlar ham bo‗ladi.
Hosil bo ‗lgan qattiq moddalar eritmadan tindirilib va tozalanib olinadi, sovuq suv bilan yuviladi.
Eritmada kremniyning kislotasi kolloidlangan bo‗lgani uchun tozalashni qiyinlashtiradi. Shuning uchun eritma yog‗och qirindilari bilan tozalanadi.
Eritmada kamyob yer elementlari, toriy, fosfor kislotasi, ortiqcha sulfat kislotasi, titan, temir va boshqa aralashmalar bo‗ladi Shu bilan birga, tozalanayotgan eritmada toriyning parchalanishidan hosil bo ‗lgan mezatoriy (radiy izotopi) bo‗ladi. Buni yo‗qotish uchun eritmaga bariy xloridi qo‗shiladi va sulfat radiy hosil bo‗lib, cho‗kmaga tushadi.

3.