Боҳодир эшов

6-мавзу. 
Чингизийлар давлатининг ташкил топиши. Мовароуннаҳр 
Чиғатой улуси таркибида.
 
1-§. Чингизийлар давлатининг ташкил топиши ва Ўрта Осиѐни босиб олиши. 
Сиѐсий тарих. 
Ўрта асрларнинг манбаларининг маълумотларига кўра, XII аср 
охири-XIII аср бошларида муғул қабилалари ва элатларининг қудратли давлатга 
бирлашуви жараѐнлари бўлиб ўтади. Ёзма манбаларда муғуллар 
мэну(мэнва) 
номи билан илк маротаба Хитойнинг Тан сулоласи (618
-
908 й.й.) солномасида 
тилга олинади. Аксарият манбаларда муғулларнинг бирлашув жараѐнлари 
Темучин 
номи билан боғланади. Маълумотларга кўра, Темучин 1155 йилда 
туғилган бўлиб, бой муғул зодагони Есугай Баҳодирнинг ўғлидир. 

XII
 

аср ўрталарига келиб Байкал кўли атрофи, ҳозирги Муғулистон 
ҳудудларида яшовчи туркий ва тунгус
-
манжур қабилаларининг кўпчилиги Есугай 
Баҳодир таъсирига ўта бошлайдилар. Егусай татар ва маркит қабилаларига қарши 
урушлар пайтида 1185 йилда хоинона ўлдирилгандан сўнг ташаббус унинг ўғли 
Темучин қўлига ўтади. Темучвин 1186-1204 йиллар давомида ҳокимият учун 
кураш олиб бориб фақат муғулларнигина эмас, улар билан қўшни бўлган татар, 
маркит, керайит, жалойир, найман, уйғур, қорлуқ каби кўплаб қабилаларни ўз қўли 
остида бирлаштириб, кучли давлатга асос солади. 
1206 йилнинг баҳорида Муғулистондаги Онон дарѐси ирмоқларидан бирининг 
соҳилида ўз ҳокимиятининг тўлиқ мустаҳкамлаб олган Темучин муғулларнинг 
умум қурултойини чақиради. Темучиннинг тарафдорлари – муғул зодагонлари 
тўпланган бу қурултойда у олий муғул ҳукмдори – хон деб тантанали эълон 
қилинади ва давлатнинг бош шамани Теб Тангрий унга ―Чингизхон‖ деган фахрий 
ном беради (―Чингизхон‖ – кучли, буюк деган маънони англатади). 
Қурултойда Чингизхон ўз туғи – байроғини кўтариб, ўнта лавозимни жорий 
этади ва уни ўз яқинларига тақдим этади. Саҳродаги Қорақурум шаҳри янги 
давлатнинг пойтахти қилиб белгиланади. Янги муғул давлати –