Боҳодир эшов

Оқсоқоллар
– қишлоқ, қасаба, уруғ-қабила бошлиқлари. 
6. 
Амалдорлар ва сипоҳийлар
– ҳукмдорларнинг жойлардаги 
ноиблари қўли остида хизмат қилувчи шахслар. 
7. 
Ғозийлар
– ислом дини учун курашувлар. 
Хоразмшоҳлар давлати ўзининг пайдо бўлган давридан бошлаб то 
инқирозига қадар доимий қўшинларига эга бўлган. Манбаларнинг маълумот 
беришича, Хоразмшоҳлар ўз давлатида мажбурий умумхалқ ҳарбий таълим 
тизимини жорий қилганлар. Давлатдаги қўшинлар сони ҳукмдорлар ҳарбий 
юришларининг кўламига қараб ўзгариб турган. Манбалардан маълум 
бўлишича, 1218 йилда Муҳаммад хоразмшоҳ ялпи қўшинлар кўриги ўтказиб, 
унда «150 мингга яқин отлиқ, 100 минг пиѐда аскар қатнашди». 
Хоразмшоҳлар давлатининг энг олий ҳарбий бошқарув идораси 
девон-
ал арз
(ѐки 
девон-ал жайш
) деб номланган бўлиб, унинг бошлиғи 
соҳиб 
девон-ал арз 
(ѐки 
соҳиби девон-ал жайш
, ѐки 
ариз-ал жайш)
ҳисобланар 
эди. Девон-ал арз ҳарбийларга тегишли бўлган ер-сувлар, уларга бериладиган 
маош ва ҳар хил тўловлар, шунингдек, аскарларни рўйхатга олиш, улар ва 
улар қўлидаги қурол-аслаҳаларни текшириб куриш ишлари билан 

---

196 
шуғулланарди. Бу девон ҳамма ҳарбийларга белгиланган маошларини 
(маважиб, арзак) ҳамиша маълум вақтда бериб турар ва ҳарбий 
бошлиқларнинг маошини ўз қўл остидагиларга тўғри тақсимланишини 
назорат қилар эди.
Хоразмшоҳлар қўшинларининг қўмондонига
қоъид 
ѐки 
муқаддам
деган унвон тавсия этиларди. Хоразмшоҳлар янги забт этилган ўлка ѐки 
вилоят ерларини амирларга иқто тариқасида тақсимлаб берар, маҳаллий 
амирлар орасидан энг қобилиятлисини уларга бошлиқ қилиб тайинлаб унга 
амир-ал умаро
(амирлар амири) номини берарди. 
Қўшиндаги 10 минг кишилик суворийлар гуруҳига қўмондонлик қилган 
кишилар