Bolaning o’sishi

Fargona viloyati Rishton tumani 18 – maktab kimyo fani o’qituvchisi

• Fargona viloyati Rishton tumani 18 – maktab kimyo fani o’qituvchisi
• Qodirova Nigoraning
• “ISHQORIY METALLAR”
• mavzusida
• tayyorlagan
• dars taqdimoti

ISHQORIY METALLAR

• UMUMIY XOSSALARI
• TABIATDA TARQALISHI
• OLINISHI
• FIZIK XOSSALARI
• KIMYOVIY XOSSALARI
• ISHLATILISHI

UMUMIY XOSSALARI

• Ishqoriy metallarga litiy ,natriy ,kaliy ,sizey,va fransiy elementlari kuradi .
• Li yunoncha letxos tosh degan manoni buldiradi Deve tomonidan 1818-yil ajratib olingan bolib
• Na Arabcha sodeum sirka bilan qo’shilib qaynab ketuvchi manosini bildirdi
• Ka Arabcha Alkaliy ishqor yemiruvchi manosini beradi
• Rb Lotincha Rubedus qizil degan manoni bildiradi 1861-yil Bunsen , Kipxrof aniqlaganlar
• Cs Lotincha saesius ko’k rang manosini beradi . 1860 –yili Kipxrof aniqlagan
• Fr Lotincha fransiya – Frarsiya ( 1939 y Pere ajratib olgan )

Tabiatda tarqalishi

• Li tabiatda faqat birikmalar –
• LiAl(SiO3)2, LiAl(PO4)F
• Na birikmalar: NaCl,
• Na2 SO4*10H2O, Na3AlF6, NaNO3, Na2B4 * 10H2O
• K tabiatda tarqalgan birikmalari-KCl, NaCl * KCl, KCl*MgCl2 * 6H2O, KCl*MgSO4 * 3H2O

Olinishi

• 2LiCl=2Li+Cl2
• 2KCl=2K+Cl2
• 2NaCl=2Na+Cl2
• 2CsCl=2Cs+Cl2
• 2RbCl=Rb+Cl2
• 2KBr=2K+Br2
• 2KJ=2K+J2
• 2NaBr=2Na+Br2
• 2NaJ=2Na+J2
• 2LiH=2Li+H2
• 2KH=2K+H2
• 2NaH=2Na+H2
• 2KH=2K+H2

Ishlatilishi

• Li metali asosan atom energetikasida treti olishda
• 6 1 3 4
• 3 Li+ 0 n- 1 H + 2 He
• va atom reaktorlarida issiqlik tashuvchi sifatida ishlariladi
• NaCl – Oziq –ovqat sanoatida, asosuy xomashyo sifatida NaOH, Na ,HCl olishda keng qo’llanoladi . NaNO3 O’g’it sifatida, portlovchi moddalar olishda ishlatiladi .
• Kaliy ioni ko’pchilik o’simliklar uchun zarur mikroelementdir

KIMYOVIY XOSSALARI.

• 2Li+2H2O=2LiOH+H2
• Li2O+H2O=2LiOH
• Li2O+CO2=LiCO3
• 3Li2O+Al2O3=2Li3AlO3
• 2Na+O2=Na2O2
• 2Na+2H2O=2NaOH+H2
• NaOH+H2O+CO2=NaHCO3*H2O
• Na2CO3+Ca(OH)2=CaCO3+2NaOH
• 2NaOH+SiO2=Na2SiO3+H2O
• NaCl+NH4HCO3=NaHCO3+NH4Cl
• NaHCO3=H2O+CO2
• Na2CO3=Na2O+CO2

FIZIK XOSSALARI

• Litiy –oq yaltiroq, yum- shoq,eng yengil metall.
• Li2O- oq rangli gidroskopik modda.
• LiOH-oq kristal,juda gid- roskopik modda.
• Natriy- oqish, kumushsi- mon, yaltiroq metall.juda aktiv,havoda (odatda kero sin ostida,shisha idishlar- da saqlanadi) oson oksidlanadi.
• NaOH-oq kiristal, o’ta gidroskopik modda
• NaCl-oq kubsimon,kristall modda.

FIZIK XOSSALARI

• Kaliy-oq kumushsimon metall, yumshoq, pichoq bilan kesiladi
• K2O-oq modda,suvda yaxshi eriydi,gigroskopik, kuchli asosli oksid.
• KOH-oq gigroskopik modda suvda yaxshi eriydi.
• K2CO3-o’ziga suvni yutish qobilyatiga ega modda.