|
YO’G’ON ICHAK ANATOMIK FIZIOLOGIK TUZULISHI
Yoʻgʻon ichak — odam va umurtqali hayvonlar ichagining bir qismi; oʻng yonbosh sohasida bevosita ingichka ichakdan keyin boshlanib orqa chiqaruv teshigi (anus) bilan tugaydi. Evolyusiya jarayonida umurtqali hayvonlar yoʻgʻon ichagining shakli oʻzgargan: tuban umurtqalilar, reptiliylar va qushlarda Yoʻgʻon ichak qisqa, u bilan ingichka ichak oʻrtasida aniq chegara yoʻq. Togʻayli va ikki xil nafas oluvchi baliqlar, quruqda va suvda yashovchilar, sudralib yuruvchilar Yoʻgʻon ichak kloakaga tutashadi. Koʻpchilik sut emizuvchilar, xususan, odamda Yoʻgʻon ichak koʻrichak (appendiks oʻsimtasi bilan), chambar ichak (koʻtariluvchi, koʻndalang , tushuvchi va sigmasimon qismlari bilan) va toʻgʻri ichakdan iborat. Odam yoʻgʻon ichagining uz. 1,5–2 m boʻlsa, diametri ingichka ichakka nisbatan ikki hissa katta. Uning devori esa shilliq, shilliq osti qavati, muskul va seroz pardadan iborat. Shilliq pardada koʻndalang joylashgan burmalar boʻlib, unda shilliq ishlovchi mayda bezlar va limfoid toʻqimalar mavjud. Uzunasiga yoʻnalgan muskul tolalari lentasimon tarqalganidan ichakdagi moddalar sekin (16—18 soat) yoʻnaladi. Yoʻgʻon ichakning koʻtariluvchi qismida ovqat qoldigʻining bir qismi va suv shimiladi. Ovqat tarkibidagi kletchatka Yoʻgʻon ichakda par-chalanib, uning maʼlum bir qismi shimiladi. Axlat, asosan, Yoʻgʻon ichakda shakllanib toʻgʻri ichakda yigʻiladi va ixtiyoriy boʻshalish roʻy beradi. Yoʻgʻon ichak kasalliklaridan appenditsit, kolit, proktit va b. Kuzatdi.
O vqat hazm qilish organlarini va qorin bo‘shlig‘ini tekshirish usullari
O vqat hazm q ilish org an larin i va qorin b o ‘sh lig ‘ini tek sh irish uchun so ‘rash va obyek tiv tekshirish usuli q o ‘llanadi. O byektiv tek sh irish lar qatoriga: 1) k o ‘zdan kech irish ; 2) paypaslash; 3) barm oq bilan urib k o ‘rish (perkussiya); 4) qusuqni va m e’da-ichak ichidagi bor narsani va axlatni tekshirish, jigami funksionai tekshiruvdan o‘tkazish; 5) alohida usullar bilan, chunonchi, rentgenologik va boshqa tekshirishlar kiradi. S u r is h tir ib b ilish . E m izikli bola xususida onalarga beriladigan asosiy savollar: bola ko‘krak suti bilan boqiladimi yoki sun’iymi? qo'shim cha ovqat beriladimi? Soatga qarab emiziladimi? Uzoq emadimi? Emgandan keyin uxlaydimi yoki bezovtalanadim i? Bir emganda qancha emadi? Emgandan keyin ona ko‘kragida sut ortib qoladimi? Sun’iy va qo‘shimcha ovqat berib boqilganda quyidagilar so ‘raladi: bolani qachondan boshlab va nima bilan ovqatlantirilgan? Bolaga necha oyligidan qaysi sut aralashmalari berilgan? Nim a uchun qo‘shim cha ovqat berib boqiladi? qo'shimcha ovqat qanday beriladi? Shishacha yoki osh qoshiq bilanm i? Bola emgan sutini chiqarib tashlaydim i, qanday holda? (me’da chiqarish teshigi mushaklaming tortilib qolishida fontan singari qayt qilish ro ‘y beradi, kekirish). Suv ichishi bilan qayt qiladimi? (toksik dispepsiya alomati). Bir kundanecha bor ichi ketadi? Axlatning rangi, uning hidi va quyuqlik darajasi qanday? qorin g ‘ijimlab og‘rib, kuchaniq keladimi? Suyuq shilliqli va qon aralash ich ketish yo‘qmi? To‘g ‘ri ichakning tashqariga chiqib qolishi ko‘rinadimi? Katta yoshdagi bolalar xususida: Bir kunda necha marta ovqat beriladi? U nimadan iborat? Bolaning ishtahasi qanday? (tartibsiz va noto‘g‘ri ovqatlantirishda va shuningdek, nerv sistemasi muvozanatsiz bolalarda, turli kasalliklarda ishtaha y o 'q o lad i). Ishtahaning z o ‘rayishi (to yeb to ‘y m aslik darajasigacha) endokrin sistem asi buzilgan, masalan, erta balog‘atga yetgan, qandli diabet kasalligi bilan og‘rigan va hk. bolalarda uchraydi. Uning biror moddaga, chunonchi, gilga, ko‘mirga, pishmagan go‘shtga qiziqishi yo‘qmi? Qusish zo‘rlik bilan ovqatlantirilganda, nevrasteniyada, qonda atseton tanachalarining ko‘payganligida bo‘ladi. Yutishda qiyinchilik yo'qm i? Yaxshi chaynaydimi? g‘orni og‘rimaydimi? Og‘riq ovqatdan oldin yoki keyin paydo boMadimi? Qorin og‘rig‘i m uayyan bir k o ‘rim shdagi ovqat bilan bogMiq em asm i? Masalan, yog‘U taomni iste’mol qilganda jigar atrofidagi og‘riq tarqalishining tezligi qanday? Qabziyat bo‘lganda atroflicha kun tartibi, badantarbiya, ovqat tartibi xususida so‘rash lozim (kun bo‘yi o‘tirishda atoniya qabziyatining ro‘y berishi va bir xil ovqat iste’mol qilish natijasidagi qabziyat). Axlatida gijja borligi aniqianganm i? Yuqorida kettirilgan savollar faqat namuna tariqasida bo‘lib, kasallik xusosiyatiga qarab boshqa bir qator savollami berishga to‘g‘ri keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
