Болалар ва ўсимларнинг мускуллар фаолиятларининг физиологик хусусиятлари

Танловнинг ҳал қилувчи босқичида
спорт қобилиятлар олий 
даражадаги спортчиларни танлаш учун имкониятлар беради. Бу тадбир 
спорт маҳоратини такомиллаштириш босқичи олдидан ўтказилади. 
Бошланғич ва асосий босқичлар мезонлари асосида қайта текширув 
ташкил қилинади, жинсий ва жисмоний ривожланиш каби янги белгилар 
аниқлаб олинади. 13-14 ёшли қиз гимнастикачиларда мусбат белги бўлиб 
биологик ёш билан техник маҳорат даражаси орасидаги аниқ коррекция 
ҳисобланади. Энг мақбул башоратга оид белгилардан бўлиб қиз болаларга 
12-13 ёшгача ва ўғил болаларда 14-15 ёшгача «ўсишнинг сакраш»ини 
бўлмаслиги ҳисобланади. 
Танловнинг ҳал қилувчи босқичида спорт билимдонларини башорат 
қилишда спорт мусобақаларини натижаларининг даражаси ва турғунлиги 
бош аҳамиятни касб этади. Функционал жиҳатдан тайёргарлик даражаси 
маълум даражадаги аҳамиятга эга, чунки специфик чидамлиликни намоён 
бўлиши унга боғлиқдир. 

---

Спортнинг циклик турларида
танлаш усуллари қатор хусусиятлари 
билан фарқ қилади, қайсики улар учун чидамлиликни турли хилдаги 
кўринишларини такомиллашиши характерлидир (ўрта ва узоқ масофаларда 
югуриш, сузиш) 
Ўрта масофага югурувчилар
учун нисбатан ўзоқ муддат давомида 
юқори тезликда югуришнинг сақлаб қобилияти характерлидир. 
Иш қобилиятининг омилий тузилмалари одатда умумий чидамлилик 
(аэробли иш қобилияти-45% га яқин) ва узоқ спринтга тайёрлик 
даражаларидан ташкил топади, бу эса аэробли самарадорликни 
характерлайди. Ўртача масофаларга ёш югурувчиларни танлаш ва 
уларнинг қобилиятини башорат қилиш мақсадида умумий чидамлиликни 
намоён бўлиши ҳаракатланувчи югуриш тестларидаги ўсиш темпларининг 
натижалари каби интеграл мезонларга ишонч билдиради. II-III разрядли 
югурувчиларда тинчлик пайтида нафасни ушлаб туриши ва 1000 м га 
спорт натижаси билан динамик иш бажариш пайтидаги кўрсаткичлари 
орасида юқори боғланиш кузатилади. Ўсмирларнинг югуришга 
чидамлилик қобилиятини фақатгина 1,5 йиллик ихтисослаштирилган 
машғулотлардан кейин башорат қилиш мумкин, бу башорат фақат умумий 
ва спортга чидамлилик даражаларини аниқлабгина қолмай, балки уларнинг 
ўсиш темпларини ҳам ҳисобга олади. Энергия билан таъминлашнинг 
аэробли 
ва 
анаэробли 
меҳанизмларини 
хажми 
ва 
қуввати 
параметрларининг ҳамда уларнинг функционал самарадорлигини тестлаш 
жуда муҳимдир (13-жадвал). Бундай кўрсатгичлар орасида кислородни 
ўзлаштириш ҳажмини бевосита ва билвосита аниқлаш усулига, ва уни 
ушлаб туриш ёки критик тезлиги максимал анаэробли қувват 
кўрсатгичларини лактатни жамланиш тезлиги ва унинг максимал 
ўлчамини аниқлаш, имконияти бўлган кислород тақчиллиги ва унинг тез 
(алактатли) ва секин (лактатли) фракцияларни аниқлаш ва ишнинг 
самарадорлигини 
комплекс 
кўрсаткичларини 
аниқлашлар 
ишонч 
билдирилади.