Bolalar tarbiya jamoasi va yagona pedagogik
jarayonning asosiy shakli
Reja:
1. Mustakil fikrlovchi erkin shaxsni shakllantirish ta’lim va kadrlar tayyorlash
milliy modelining asosiy maksadi.
2. Shaxsning jamoada karor topishi
3. Jamoa xakida tushuncha
Mustakil fikrlovchi erkin shaxsni shakllantirish ta’lim va kadrlar
tayyorlash milliy modelining asosiy maksadi.
Ijtimoiy munosabatlar kulamining
kengayishi usib kelayotgan avlodni uta murakkab xususiyatga ega munosabatlar
jarayoniga xar tomonlama yetuk etib tayyorlash vazifasini kuymokda. Psixologik,
intellektual va fiziologik jixatdan yetuk inson xayotiy karama-karshilik, xususan,
turli buzgunchi goyalar ta’siriga tushib kolish, nosoglom turmush kechirish va
nokonuniy xatti-xarakatlarni sodir etishdan uzini saklab kola oladi.
Shuningdek,
shaxsning akliy saloxiyatga egaligi jamiyat ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishini
ta’minlovchi asosiy omildir. Uzbekiston Respublikasida demokratik va xukukiy
jamiyat barpo etilayotgan mavjud sharoitda yosh avlodning mustakil va erkin
fikrlay olishi ruy berayotgan vokea-xodisalarga shaxsiy munosabtini bildirishga
imkon beradi. Ijtimoiy borlikda kechayotgan uzgarishlarga nisbatan shaxsiy nuktai
nazarning shakllanishi shaxs faolligini kursatuvchi muxim jixatlardan biridir.
kolaversa, mustakil fikr egasi
bulgan shaxs uz imkoniyatlari, kobiliyatini erkin
namoyon eta oladi. Muvaffakiyatli ravishda olib borilayotgan ta’limiy
isloxotlarning xam asosiy maksadi erkin, mustakil fikriga ega barkamol shaxs va
malakali mutaxassisni tarbiyalab voyaga yetkazishdan iboratdir. Bu xususida
Uzbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov kuyidagilarni e’tirof
etadi: «Amalga oshirilayotgan isloxotlarning asosiy
maksadi xar bir fukaroning
shaxs sifatida shakllanishi uchun, uz kobiliyatini, uz talantini ishga solib xayotini
yanada yaxshilashi, ma’nan boyitishi uchun barcha imkoniyatni yaratib berishdan
iboratdir»
1
.
Komil insonni shakllanirish masalasi barcha davrda xam muxim ijtimoiy
vazifa sifatida kun tartibiga kuyilgan. Xususan, zardushtiylik
dinida komillikning
asosi ezgu fikr, ezgu suz va ezgu amal (xarakat)dan iborat ekanligi ta’kidlansa,
islom ta’limoti goyalariga kura yetuklikning bosh mezoni – ilmlilik, bilimli
bulishdir.
Shark mutafakkirlarining asarlarida xam komil inson kiyofasining
yoritilishiga aloxida axamiyat berilgan. Xususan, Abu Nasr Forobiy komil insonni
shakllantirish va fozil jamoa (yetuk jamiyat)ni shakllantirish tarbiyaning bir butun,
yaxlit ikki yunalishi ekanligiga urgu beradi.
Allomaning fikricha, fozil jamiyat
komil inson sayi-xarakati bilan barpo etilishi mumkin. Shu bois mamlakatni
boshkaruvchi shaxs uzida eng oliy insoniy fazilatlarni mujassam eta olishi zarur,
deb xisoblaydi. «Akl tugrisidagi» risolasida Abu Nasr Forobiy raxbar shaxs
kiyofasida namoyon bulishi lozim bulgan un ikki fazilatni keltirib utadi.
Bizning
fikrimizcha, mazkur fazilatlar xar bir zamonaviy shaxsda uz aksini topa olishi
kerak, zero, ular inson xayotini mu’tadil kechishi xamda muayyan kasbiy
faoliyatlarni tashkil etishda muvaffakiyatlarga erishishni kafolatlaydi.
Abu Rayxon Beruniy xam komillikning asosini ilmli bulishda deb
xisoblaydi va barcha illatlarning asosiy sababi ilmsizlikdir, deya urgu beradi.
Allomaning fikricha, axlokiylik, tugrilik, odillik, tadbirkorlik, uzini vazmin tutish,
kamtarlik, insof, extiyotkorlik, shuningdek, aadolatli va vijdonli bulish komil inson
kiyofasida aks etishi zarur bulgan eng asosiy sifatlardir.
Abu Ali ibn Sino xam kamolotga erishishning
birinchi mezon sifatida
bilimli bulishni aloxida kayd etadi. Bilimli insonning adolatli bulishi esa uning
yanada yuksalishini ta’minlaydi, deya baxolab alloma, adolatni ruxiy lazzat (ruxiy
xotirjamlik)ning muxim kursatkichi ekanligini uktiradi.
Alisher Navoiy asarlarida komil inson muammosi markaziy urinni
egallaydi va uz orzusidagi komil inson shaxsini asarlarining kaxramonlari
1
Каримов И.А. Бунёдкорлик йылидан. – Тошкент, Ызбекистон, 1996. – 116-бет.
timsolida gavdalantirishga urinadi. Mutafakkir karashlarida komil inson kuyidagi
sifatlarga ega bulishi borasidagi goya ilgari suriladi: aklli, axlokli, bilimli, ijodkor,
kobiliyatli, dono, kamtar,
insonparvar, saxovatli, sabr-kanoatli, adolatli,
muruvvatli, soglom, jismonan bakuvvat, mard va jasur
1
.
Abdulla Avloniy komil insonni tarbiyalash borasidagi karashlari bilan
Shark mutafakkirlarining
fikrlarini boyitar ekan, komil inson kiyofasida, yana
shuningdek, vatanparvarlik, xamda intizomlilik sifatlari xam namoyon bulishi
kerak, deb xisoblaydi. Alloma millat takdirining jonkuyari sifatida milliy til
tarakkiyoti jamiyat ma’naviy rivojini ta’minlovchi asosiy omil, deya baxolaydi.
