O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT
PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
BOSHLANG‘ICH TA’LIM FAKULTETI
TARBIYAVIY ISHLAR METODIKASI
F
F
A
A
N
N
I
I
D
D
A
A
N
N
K
K
U
U
R
R
S
S
I
I
S
S
h
h
I
I
Mavzu:
O’zbek xalq o’yinlaridan foydalanib o’quvchi yoshlarning
irodaviy sifatlarini
Bajardi:Raximova O.
Tekshirdi:
Arabova M.
TOSHKENT-2013
Mundarija.
Kirish.
Asosiy qism:
1. O’zbek xalq o’yinlaridan foydalanib o’quvchi yoshlarning irodaviy
sifatlar-ini tarbiyalashning mazmun va mohiyati.
2. O’zbek xalq o’yinlaridan foydalanib o’quvchi yoshlarning irodaviy
sifatlar-ini tarbiyalash texnologiyasi.
3. O’zbek xalq o’yinlaridan foydalanib o’quvchi yoshlarning irodaviy
sifatlar-ini tarbiyalashning imkoniyatlari.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
Kirish.
Kichik yoshdagi maktab o‘kuvchilari shaxsini rivojlanishida milliy xalk
o‘yinlarini roli O‘zbekiston Respublikasi mustakil davlat sifatida
rivojlanish va tarakkiyot yo‘liga chikdi. O‘zbekiston kelajagi xozirgi yosh
avlodni kanday tarbiyalashga ko‘p jixatdan boglik. Respublikamizda
boshlangich ta’lim, umumiy o‘rta ta’lim maktablarining birinchi boskichi I-
IV sinflar shaklida tashkil etiladi. Boshlangich ta’limning maksadi xar bir
bolada mavjud bulgan iktidorlik, layokat va kobiliyatlarni, sezgirlik va
kizikishlarni erkin rivojlantirish, ijobiy xulkiy dunyokarash, kabul kilish kabi
sifatlarni, milliy va fukarolik burchi va xis-tuygusini o‘stirishdan iborat.
Boshlangich ta’limning vazifalaridan biri bola faoliyatini uyushtirishda
o‘kituvchining pedagogik maxorati, ilmiy-metodik layokati, xar tomonlama
yetukligi, yuksak axlokiyligi, bolalarning esa yoshi, kuchi, extiyoji,
tayyorligi, imkoniyati va muxiti kabi xayotiy omillar xal kiluvchi axamiyatga
ega. Bolaning tolikishi va zo‘rikishiga yo‘l ko‘ymaydigan usullarni topish,
mashgulotlar mazmuniga o‘yin vositalarini kengrok singdirish, xar bir sabok
bolalarning sogligini, ruxiy, ma’naviy va jismoniy tomondan muxofaza etish
uchun xizmat kilishga erishish zarurligi, boshlangich ta’lim yosh avlodning
go‘zal, odobli, sezgir, ziyrak, zukko, farosatli, ongli va intizomli, yuksak
madaniyatli, milliy gurur egasi kilib tarbiyalash, ularda vatanparvarlik,
baynalminallik, fukarolik burchini xis etishdek zarur sifatlarni o‘stirish
lozimligi xakida fikr yuritilgan.
Boshlangich ta’limda Davlat standarti talabi asosida darsliklar xajmini
ixchamlab, zarur bo‘lsa kismlarga bo‘lib, rangdor rasmli, bolalarbop kilib
chop etish, nazariy asoslangan matnlar, o‘yinlar vositalari bilan boglanishi,
didaktik talablarni o‘zida aks ettirgan bo‘lishi lozim. Unda xalk
pedagogikasining durdonalari, xikmatlari, xalk ogzaki ijodining eng yaxshi
namunalari: ertak, makollar, topishmoklar, ko‘shiklar, termalar, o‘zbek xalk
o‘yinlari, laparlar o‘rin olmogi kerak.
Boshlangich sinf o‘kuvchilari asosan tasavvur kilishi orkali fikr
yuritadilar. Shuning uchun xam ular ko‘pincha o‘ynash, jismoniy xarakat
kilishga intiladilar. Shu sababli yangi dastur asosida o‘tkaziladigan
darslarimizda o‘yin mashgulotlari tez-tez o‘tkazilib turadi. Chunki, yosh
bolaga berilayotgan bilimni o‘yinlar orkali singdirsak, ular uchun kuruk
koida yodlash va uzluksiz mashk ishlataverishdan kizikrok tuyuladi. Bunda
to‘gri tanlangan tashkiliy o‘yinlar darsda xar bir o‘kuvchining xar tomonlama
imkoniyatlarini beradi, madaniy xordik chikaradi.
O‘yin bola xayotida muxim o‘rin tutadi. Men Ko‘kon shaxridagi 37-
o‘rta umumta’lim maktabida pedagogik amaliyot davrida shuni guvoxi
bo‘ldimki, o‘yin orkali bolalar tevarak-atrof, turli predmetlar xakida bilimga
ega bo‘ladilar. Shu tufayli ta’lim jarayonini o‘yin shaklidan foydalangan
xolda tashkil etish ko‘zlangan maksadlarga erishish imkoniyatini beradi.
O‘yin tarbiyaviy axamiyatga xam ega, chunki bu jarayondagi
o‘kuvchilar o‘zaro munosabatga kirishadilar, natijada ularning xulk-atvori,
muomila madaniyatida ijobiy sifatlar shakllanadi va tarkib topadi.
O‘yin. Bu tushuncha ostida olam jaxon ma’no bor. U bolalarning
doimiy yo‘ldoshi, kuvnoklik, xushchakchaklik kabi ijobiy xis-tuygularining
bitmas-tuganmas manbaidir.
Lekin, o‘yin bolalar uchun fakat ermak deb karalmasligi kerak. Bolalar
xayotida o‘yinning vazifasi bir muncha kengdir. Ota-bobolarimiz, buyuk
allomalar va mashxur pedagoglar bolalar o‘yiniga yosh avlod ta’lim-
tarbiyasida juda muxim rol o‘ynovchi vosita deb karaganlar.
Inson bolasi xar kanday yaxshi rivojlangan xayvon bolasidan shu bilan
fark kiladiki, u juda yoshlikdan boshlabok atrofga dikkat bilan nazar
tashlaydi, ranglar jilosini ko‘radi, tovushlar simfoniyasini tinglaydi. U
atrofdagi narsalarning xilma-xilligidan xayratlanadi, ular xakida o‘ylaydi,
kattalarga savollar bilan murojaat etadi yoki o‘sha savolga o‘zi javob izlaydi.
Bolaning kuvnok, xushchakchak yashashi va mazmunli xayot
kechirishi uchun nima kerak? Kanday kilsa boladagi turli-tuman xis-
tuygularni barvakt uygotish, fikrining rivojlanishiga turtki berish, nutkini
o‘stirish, savodxonligini oshirish, uning borligini yokimli, jozibali va
mazmunli kilish mumkin? Javob bitta: O‘YIN!
