Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
 
 
5.2.4. Tish emali sistemali gipoplaziyasining egatchali shakli. 
Emal nuqsonining bu turi uchun bir xil davrda shakllanib oxaklangan tishlar 
emal qavatida bir devorli yoki ikki devorli egatchalar mavjudligi xususiy xol 
xisoblanadi. 
Agarda egatcha tishlarning kesuvchi qirrasida yoki chaynov do`mboqchalarida 
joylashgan bo`lsa, unda u bir devorli (yuqori yoki pastki), bu esa tishning qaysi 
jag`da joylashganligiga bog`liq. Bunda tish kesuvchi qirrasining yoki 
do`mboqchasining yupqalashishi hisobiga bir (kattaroq) tish ichidan ikkinchi 
(maydaroq) tish o`sib chiqayotgandek bo`lib tuyuladi. Bu esa o`z navbatida emal 
shakllanishi u boshlangan vaqtdan boshlab buzilgan, chunki tishlarda emal kurak 
tishlarda kesuvchi qirralardan o`z shakllanishini boshlaydi, chaynov tishlarda esa 
ularning do`mboqchalaridan boshlaydi.
Egatcha shaklidagi emal nuqsonlari chaynov qirralarida ma’lum masofada 
joylashgan bo`lsa, ularda ikki devori va tubi farqlanadi (yuqori devor, pastki 
devor). Sistemali emal gipoplaziyasida egatchalar gorizontal yo`nalishda 
joylashgan bo`lib, kesuv qirrasiga va chaynov yuzasiga nisbatan bir xil masofada 
parallel xolda yotadi. Bunday nuqsonlar tish vestibulyar va lunj satxlarida yaxshi 

---

78 
rivojlangan bo`ladi. Mazkur egatchalar zondlanganda tubida og`riq sezilishi 
mumkin, barcha satxi silliq, zichligi yuqori bo`ladi. Egatchalar tubida oson 
tozalasa bo`ladigan karashlar mavjud. Karashlar tozalangan joylarda pigmentatsiya 
soxalari mavjud bo`ladi.
Pigmentlashgan soxani to`q yoki och rangi egatchalar chuqurligi bilan 
bog`liqdir. Ba’zan egatchalar tubida kushimcha chuqurchalar aniqlanishi 
to`qimada rivojlanish davrida moda almashinuv jarayonida chuqur o`zgarishlar 
bo`lganidan darak beradi. Nuqsonlar mavjud joyida emal to`qimasini 
yupqalashgani aniqlanadi. Sistemali emal gipoplaziyasida egatchalar bir xil davrda 
rivojlanib oxaklashadigan tishlarda yoki barcha tishlarda kuzatiladi.
Mazkur nuqson rivojlanishi oltinchi tishlar chaynov do`mboqchalarini, qoziq 
tishlar, ba’zan premolyar tishlar do`mboqchalari xam ingichkalashuviga, 
tikanaksimon shaklgi ega bo`lishiga sabab bo`ladi. Bu o`tkirlashgan uchli tishlar 
do`mboqchalari lunj, til shilliq qavatini tez-tez shikastlab turishiga sabab bo`ladi. 
Nuqsonli tishlar chaynov yuzasida emal qavati yupqalashgan, tikanaksimon 
do`mboqchalar va yupqalashgan kesuvchi qirralar yorilib sinib ajralishi tufayli 
tishlar anatomik shaklini o`zgarishiga olib keladi. Bu o`zgarishlarning barchasi 
tishlarning o`lchamlarini kichiklashuviga sabab bo`ladi.
Egatchalar chuqurlashgan joylarda kariyes jarayoni boshlanishiga sharoit 
tug`iladi. Ovqat qoldiqlari, yumshoq karashlar, mikroorganizmlarning bu 
nuqtalarda uzoq vaqt saqlanib turishi bijg`ish, kislotalar xosil bo`lishi va emal 
dentin demineralizatsiyasi bilan davom etadi, kariyes kavaklari paydo bo`ladi. 
Nuqsonlar bor joyda siyqalanish natijasida emal to`qimasi butunlay yemirilib ado 
bo`lishi oqibatida aplaziya soxalari yuzaga keladi.
Bolalar kosmetik noqulayliklarga, tish toj kismlari sinib tushib ketishiga, 
tishlar siyqalanishiga, xarorat ta’sirida sodir bo`ladigan og`riqlarga shikoyat 
qilishadi. Emal sistemali gipoplaziyasining egatchali shaklini sirkulyar kariyes, 
autosom-dominant chuqurchali-egatchali irsiy tugallanmagan amelogenez bilan, 
faqat ayollarda uchraydigan yopishgan-X xromosomali dominant gipoplastik irsiy 
tugallanmagan amelogenez (yo`l-yo`l turi) kabi kasalliklar bilan qiyosiy tashxis 
qilinadi. 
Rentgen tasvirlarda egatchalar tubi soxasida gorizontal yo`nalgan qora yo`llar, 
shular fonida ko`rinadigan qora dog`lar almashinuv jarayonining chuqur 
buzilganidan darak beradi. Bu esa o`z navbatida xomilador ona, yoki yangi 
tug`ilgan bola boshidan kechirgan kasallikning og`irlik darajasi bilan bog`liqdir.