Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
57 
javob bera oladigan va shu jamiyat uchun xizmat qiladigan yetuk insonni tarbiyalashdan 
iborat deb biladi.
Axloqiy tarbiyada eng muhim vositalar bolaning nafsoniyatiga, gururiga tegmagan 
holda, yakkama-yakka suhbatda bo’lish unga nasihat qilishdir.
Ibn Sino bolada axloqiy hususiyatlarni mehnat, jismoniy aqliy tarbiya bilan o’zviy 
birgalikda shakllantirishni, uni inson qilib kamol toptirishda asosiy omil deb biladi. 
Jamiyat taraqqiyotida muhim o'rin egallagan insonni tarbiyalash, uni bilim 
olishga, mehnat qilishga undash va bu xatti-harakatini sekin-asta ko'nikmaga aylantirib 
borish lozim. Insonning mushohada qilish qobiliyatini tarbiyalaydi va aqlini peshlaydi. 
Aql ongni saqlaydi. Ong esa moddiy va ma'naviy manbaga aylanadi. Shu tarzda inson 
asta-sekin takomillashib, komillikka erishib boradi. Ammo buning uchun tarbiyachi va 
tarbiyalanuvchilardan uzoq davom etadigan mas'uliyat, sharafli mehnat va qunt, irodani 
talab etadi. Bunda tarbiyachi bolalarning yosh xususiyatini e'tiborga olish zarur. 
Xulosa qilib shuni ta’kidlaymizki, tarbiyaning samarali bo'lishi ko'p jihatdan 
jamiyatdagi ijtimoiy institutlarning rivojlanishiga bog'liq. Ma'naviy va insoniy 
sifatlarning shakllanishida oiladagi, atrofdagi, jamiyatdagi muhit va munosabat muhim 
o'rin egallaydi. Bolalarni taqlidchanlik xususiyati mavjudligi tufayli ularni tarbiyalashda 
ota-onaning ongi, ma'naviyati, bilimi, tarbiyalanganligi muhim ahamiyatga egadir.
 
SOG’LOM TURMUSH TARZINI SHAKLLANTIRISHDA OILANING O’RNI 
 
Bozorova Yulduz Etolmasovna 
Qashqadaryo viloyati Qarshi tumani 24-maktab psixologi 
 
Jamiyatdagi o’zgarishlar oilaga ta’sirini ko’rsatganidek, oiladagi o’zgarishlar ham 
jamiyatga o’z ta’sirini ko’rsatadi. Oila davlatning, jamiyatning asosiy tayanchi ekan, 
uning mustahkamligi, tinch-totuvligi, farovonligi va barqarorligidan jamiyat 
manfaatdordir. Oilada ma`naviy va jismoniy yetuk avlodni shakllantirish, yoshlarni 
oilaviy hayot qurishga tayyorlash, zamonaviy kasb-hunar sirlari bilan qurollantirish 
lozim. Bola tarbiyasida oilaning o’rni juda muhim hisoblanadi. 
Oilada sog’lom turmush tarzini barqarorlashtirish doyicha amaliy ish quyidagicha 
amalga oshiriladi: 
-maqsadni belgilash, ya’ni oiladagi erishilgan yutuqlarni aniqlab, ularga suyangan 
qolda ota-onalarning yana qanday imkoniyatlarga ega ekanliklarini hamda qanday 
yordamga muqtoj ekanligini belgilash; 
-Harakatlar algoritmi, ya’ni ota-onalar orasida oila tashxisini o’rnatishga doir 
anketalar tarqatish, ularga javoblar olish, taqlil etish, ularning tavsifiga ko’ra ota-
onalarni kichik guruqlarga ajratish va tashqis natijalari bilan tanishtirish kabi 
faoliyatdir; 
-diagnostika asosida pedagogik konsiliumlarni tashkil etish, psixologik xizmatni 
amalga oshirish rejalarini tuzish ishlari amalga oshiriladi. 
Oilaviy tarbiyaning o’ziga xosligi shundaki, u bolalarga ota-ona, qon-qardoshlik, 
avlod-ajdod xislatlarini uzatadi, uning davomiyligini saqlaydi, farzandni shaxs sifatida 
shakllantiradi, hayotga tayyorlaydi. Har bir oila o’ziga xos bir olam, olam ichidagi va 

---