Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

OLIY TA’LIM JARAYONIDA PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYANING 
AYRIM MASALALARI
 Ergashova Muxlisa Azizjon qizi
O’zbekiston xalqaro islom akademiyasi dinsotsiopsixologiya 2-kurs talabasi
 
Anottatsiya: Bugungi kunda barkamol yosh avlodni tarbiyalashda zamonaviy 
psixologiya va pedagogikaning o’rni va uni qo’llashning ahamiyatini yoritish . 
Kalit so’zlar: Zamonaviy psixologiya, pedagogika, zamonaviy psixologik 
maktablar, psixoanaliz, milliy pedagogika . 
 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
456 
Pedagogika -bu yosh avlodning tarbiyasini zamon ruhiga mos amalga oshirish.
Yangicha modeldagi shaxsni kamol toptirish, uning chuqur bilimlar sohibi bo’lib 
yetishishi, barkamollikni kafolatlovchi shart-sharoitlar orasida yangi pedagogik 
texnologiyalarini ta’lim va tarbiya jarayonlarini tadbiq etishda pedagogikaning o’z 
uslub va qoidalari yetarli bo’lmaydi.
Shuning uchun psixologiya bilan hamkorlikda, yosh avlod ongining ta’lim olish 
davridagi rivojlanish tendensiyalaridan tortib, toki yangicha o’qitish texnologiyalarini 
bola tomonidan o’zlashtirilishi va undagi aqliy va intelektual qobilyatlar nechog’lik 
ta’sir ko’rsatganini o’rganish va shu asosida ishni tashkil etish psixologiyadagi 
metodlarni didaktik metodlar bilan uyg’unlashtirishni taqozo etadi. Yangilanish 
jarayonida milliy pedagogika fanining joriy etilishi jahon andozalariga moslashishni 
taqozo etadi. Milliy pedagogika amalyoti va markaziga tarbiyalanuvchi shaxs-inson 
chiqariladi. Masalaning bunday tus olishi pedagogik amalyotda tarbiyaning ustuvor 
mavqega ega bo’lishini taqozo etadi . 
Negaki, yangilangan pedagogik fikrlar uchun ta’lim va tarbiya jarayoniga tortilgan 
shaxs egallagan bilimlar hajmi emas, balki unda qanday fazilatlar shakllanganligi 
muhim bo’lib qoldi.
Pedagogika fani asosiy masalari fan uchun ham amalyot uchun ham 
tarbiyalanuvchi shaxsi bosh qadriyatga, uni imkoni boricha barkamol inson qilib 
shakllantirish bosh maqsadga aylangach, maktab, akademik litsey, oliy o’quv yurti
o’qituvchi va pedagoglari barcha vositalar va o’quv tarbiya anjomlari tarbiyalanuvchilar 
o’quvchi-talabalar uchun ekanligini anglab yetilgach, pedagogika ilmi beradigan 
xulosalarning xarakteri ham tubdan o’zgarishi avvalgilardan tamomila boshqacha tabiiy
hisoblanadi . 
Ayniqsa ma’naviy barkamollik tamoyillarini maktabda va yangi tipdagi ta’lim 
muassasalarida joriy etish hamda shaxs psixologiyasini teran bilgan holda o’qitishning 
eng ilg’or va zamonaviy shakllarini amalyotga tadbiq etishni tashkil etadi . 
Shaxsni ta’lim va tarbiya berishning alohida emas, birgalikda qaralishida
pedagogika va psixologiya fanlarining o’zaro uzviyligi muhimdir. Hozirgi kunda
ta’lim sifati va samadorligini oshirish uchun ta’lim oluvchining psixologik 
xususiyatlarini bilgan holda, unga pedagogik ta’sir ko’rsatish va uni yangi bilimlarga 
yo’naltirish texnologiyasi joriy etilganligi ham bu ikki fan bir-biriga chambarchas 
bog’liq ekanligini ko’rsatadi . Pedagogika mustaqil fan sifatida uzoq taraqqiyot yo’lini 
bosib o’tib, hozirgi vaqtda ilmiy bilimlar yaxshi rivojlangan , katta nazariy va amaliy
materiallarni o’z ichiga olgan tarmoqqa aylandi . 
Bularning barchasi pedagogikaning alohida tarmoqlariga aylanishiga sabab bo’ldi.
Milliy pedagogika- Xalqning milliy-ma’naviy merosi va ta’lim-tarbiya sohasida 
erishilgan yutuqlar asosida shakllangan hamda millatning muayyan tarixiy rivojlanish 
talablarga javob beruvchi ta’lim-tarbiya nazaryasi , usul va usullarini ifodalovchi ilm-
fan majmuidir.
Psixologiya – inson faolyati va hayvonlar xatti-harakati jarayonida voqelikning 
psixik aks ettishi, ruhiy jarayonlar, hodisalar , hislatlar to’g’risidagi fan. Psixologiya
asosiy masalalariga sezgilar va idrok, tafakkur va hissiyot, faolyat va muomala kabi
psixologik jarayonlar kategoriyalar kiradi. Psixologiyaning vazifasi -psixologik 

---