Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. 
O’zbekiston 
Respublikasining 
“Ta’lim 
to’grisidagi 
qonun”ni.
– Toshkent 2020- yil. 
2. 
Maxsuda Tillashayxova. Axborot texnologiyalari ta’lim tizimini
takomilashtirish omilidir. InfoCOM.UZ 23.04.2009. 
3. Maftuna Gapporova. Ta’lim tizimini axborotlashtirish davr talabi. InfoCOM.UZ 
07.11.2012
4. R. X. Alimova va boshqalar. “Axborot tizimlari” -Toshkent 2013. 
 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
346 
 
OILADAGI NOSOG’LOM PSIXOLOGIK MUHITNI MAKTABGACHA 
YOSHDAGI BOLALARGA SALBIY TA’SIRI 
 
Rahmonova Feruza Shuhratjon qizi 
Sirdaryo viloyati Mirzaobod tumani 11-maktabgacha ta’lim tashkiloti psixologi 
 
Annotatsiya: Tarbiya har qanday jamiyatini muhim vazifasidir. Tarbiya – bu 
shaxsning ijtimoiy ma’naviy va ishlab chiqarish faoliyatiga tayyorlash maqsadida uning 
ma’naviy, jismoniy kamolotiga muntazam ravishda ta’sir ko‘rsatish jarayonidir. Mazkur 
maqolada oiladagi nosog’lom psixologik muhitni maktabgacha yoshdagi bolalarga 
salbiy ta’siri xususida bayon etiladi. 
Kalit so’zlar: maktabgacha ta’lim, psixologiya, oila, psixologik muhit, tarbiya. 
Insonning tabiatini o’zgartiradigan, uning shaxsini tarkib topishiga ta’sir 
qiladigan kuch ijtimoiy omillar yoki boshqacharoq qilib aytganda, jamiyat ishlab 
chiqarish kuchlari, hamda ishlab chiqarish munosabatlarining o‘sishi va o‘zgarishidir. 
Bundan tashqari yana inson shaxsining tarkib topishiga ta’sir qiluvchi kuchli omil – 
inson orttirgan tajribalarning tarbiya vositasi orqali bolalarga berilishidir. Shunday qilib, 
inson shaxsi juda murakkab psixologik kategoriya bo‘lib, u kishining individual hayoti 
davomida ma’lum konkret omillarning ta’siri ostida sekin-asta tarkib topadi. Ilmiy 
manbalarga qaraganda inson shaxsi uchta faktorlar ta’sirida tarkib topadi. Ulardan 
birinchisi odam tugilib o‘sadigan tashqi ijtimoiy muhitning ta’siri bo‘lsa, ikkinchisi 
odamga uzoq muddat davomida sistemali beriladigan ijtimoiy ta’lim-tarbiyaning 
ta’siridir va nihoyat, uchinchisi odamga nasliy yo‘l bilan beradigan irsiy omillarning 
ta’siridir.
Hozirgi kunda xalqimiz orasidan yetishib chiqqan iste’dodli olimlar, 
muhandisixtirochilar, yozuvchi va shoirlar, davlat va jamoat arboblari, iste’dodli 
artistlar, rassomlar va boshqa kishilarimizga nasliy yo‘l bilan berilgan barcha 
imkoniyatlarning ro’yobga chiqishi uchun harkanday sharoit maydonga kelganligini 
dalili bo‘la oladi. Insoniyatni komil inson qilib, ularni baxtli etgan, yuksaklikka 
yetaklagan bu – yaxshi tarbiyadir. Tarbiyaning bosh maqsadi – yosh avlodni ma’naviy-
axloqiy tarbiyalashda, xalqning boy milliy-ma’naviy, tarixiy an’analariga, urf-odatlariga 
hamda unutilmas qadriyatlariga asoslanib tashkiliy ijtimoiy – psixologik shakldagi 
vositalarni ishlab chiqish va uni amalda joriy etish borasida soha mutahasisslsridan 
yanada mas’uliyat talab etadi. Inson shaxsining kamol topishi juda murakkab va 
uzluksiz jarayon davomida shakllanadi, uning tarbiyasiga ota-onasi, maktab, mahalla, 
do‘stlari, jamoat tashkilotlari, atrof muhit, ommaviy axborot vositalari, san’at, adabiyot, 
tabiat va boshqalar bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Yuqoridagi barcha hayotiy ehtiyojlarni 
vujudga keltirishda o‘zaro hamkorlikning ta’sir doirasi orqali shaxsni tarbiyalash va 
tarbiyaning birligini ta’minlash katta ahamiyatga ega. 
Tarbiya kishilik jamiyati paydo bo‘lishi bilan boshlandi va rivojlanib bordi. Bola 
tug’ilishi bilanoq ota-onasining parvarishi orqali atrof-muhit bilan tanishadi. Insonning 
shakllan ishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadigan muhitdan ya’ni ichkilikbozlik, giyohvandlik, 
kashandalik va boshqa illatlardan himoya qilish esa nihoyatda murakkab jarayon. 
O‘zbek halqining yosh avlodni hayotga tayyorlashda qo‘llagan usul va vositalari, tadbir 

---