Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
348 
tomonlama o‘rganish, vujudga kelgan haqiqiy ahvolni hisobga olib tadqiq etish davr 
talabidir. O‘zbekiston aholisining hayot tarzini oiladan tashqarida tasavvur qila 
olmaymiz, shuning uchun sog‘lom turmush tarzini shakllantirish bevosita oilaga, oilaviy 
hayot tarziga, «oila-tabiat-jamiyat-inson» tizimiga bog‘liqdir.Zero, sog‘lom turmush 
tarzi va oilaning farovonligi iqtisodiyo va ma’naviy omillar bilan belgilanganda edi, u 
vaqtda aholining moddiy farovonligi oshgan sayin, sog‘liqni saqlash, uy-joy bilan 
ta’minlash masalasi to‘la hal etilganda sog‘lom turmush tarzining barqarorligini 
belgilovchi barcha o‘z-o‘zidan hal bo‘lgan va jamiyat uchun nomaqbul bo‘lgan 
hodisalar ham yo‘q bo‘lib ketgan bo‘lar edi. 
Demak oila muhitini uch toifaga: ijobiy, o‘zgaruvchan va salbiy toifalarga 
ajratish imkoniati tug’ildi. Bu esa, oilada shaxsni shakllantirish jarayonini o‘rganish 
baxtli bolalik – bu oiladagi quvonchli hamjihatlikning hamda ota-onalarning bolalariga 
g‘amxo‘rligining samarasidir, degan xulosaga keldi. Shu asosda oilada farzand 
tarbiyasiga yondashishning oilalarni yo‘nalishiga qarab, uch toifaga mansub ekanligini 
ko‘rsatib berish mumkin. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Axatova D. «Abdurauf Fitratning oilaviy munosabatlarga oid qarashlari» 
«Xalq ta’limi» jurnali Toshkent, 2006 y. 4-son 
2. Zunnunov A. «Pedagogika nazariyasi» Toshkent, «Aloqasi» 2006 y. 
3. Uzoqov X., G‘oziev E., Oripova L. «Oila axloqi va odobi» Majmua. Toshkent; 
«O‘qituvchi» 2005 y 
4. Xolmatova M. «Oilada sog‘lom turmush tarzini shakllantirish – sog‘lom avlod 
tarbiyalash omilidir» «Xalq ta’limi» jurnali. Toshkent;2008 y, 1-son 
 
 
BOLA SHAXSIDA SALBIY O’ZGARISHLARNI KELTIRIB CHIQARUVCHI 
TASHQI TA’SIRLARNING PSIXOLOGIK-PEDAGOGIK ASOSLARI 
Dilnoza Egamberdiyeva Muzaffarjon qizi 
Farg’ona viloyati Uchko’prik tumani 47-maktab psixologi 
Aksariyat hollarda oiladagi salbiy shart-sharoit tarbiyasi og`ir bola shaxsining 
shakllanishiga zamin yaratib beradi: oilada sog`lom muhit bo`lmasligi asosan xudbinlik 
va boshqa salbiy xislatlarni tarbiyalaydi. 
Kalit so`zlar: o’z o’ziga baho berish, pedagogik qarovsizlik, kriminal, ijtimoiy 
omil, oilaviy omil, shaxsiy omil, fiziologik omil. 
Kishining boshqa odamlarga bo’lgan munosabatlarida va xatti – harakatlarida 
uning o’z-o’ziga bo’lgan munosabatlarini ifodalovchi xarakter hislatlari ham namoyon 
bo’ladi. Bu o’z o’ziga baho berish deb ataladi.
Jamiyat o’rtasidagi xilma-xillik munosabatlarida bola ixtiyoriy yoki ixtiyorsiz 
ravishda o’zini boshqalar bilan taqqaslaydi va o’zida boshqalarga o’xshash yoki farq 
qiladigan hislarlar topadi. Bolada o’zi haqida, uning o’zligi haqida ma’lum bir fikr 
paydo bo’ladi.

---