Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

ЁРДАМ КЎРСАТИШ
Юсупова Мунисхон Маликжоновна 
Наманган вилояти Чуст туман 15-мактаб психологи
. 
19 – аср мобайнида жамиятда рўй берган иштимоий-иқтисодий ўзгаришлар 
туфайли нуқсонли болаларга алоҳида эътибор бериш зарурлиги ҳақида 
жамоатчилик фикри юзага келди. Психалогияда шундай холатлар буладики 
доимо биз истаганимиз хам бўлавермайди. Хар бир ота-она фарзандини соғ- 
саломат ақлли хушли ўқимишли бўлишини хохлайди. Лекин доимо биз 
ўйлаганча бўлмас экан. Хозирда ривожланиб бораётган замонда хар бир бола ўзи 
хохлагандек билим олиши ўзи севган касб эгаси бўлиши лозим. Болани ўзини 
қобилятига қараб ўқитишимиз лозимдир. Хар бир ота-она унинг учун фарзандини 
қўллаб қуватлаши керакдир. Фарзанд соғлиги барча нарсадан устундир. Лекин 
соғлигида муаммоси бор болаларни эса ўзларини махсус мактабида ўқиши керак 
деб биламан, чунки у болада ўртокларига нисбатан камситилиши, рухияти 

---

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
198 
бузилиш холлари кузатилмайди. Боланинг касаллигидан қатий назар барча 
педагоглар бирдек унинг яхши билим олиши учун масулдирлар. Хеч қайси 
педагог болани камситишга, унинг хақорат қилишга умуман хақли эмасдирлар.
Хозирда ота-оналарни қийнаётган муаммо болаларда учраётган турли хил
касалликлар ва бу холат боланинг рухий бузилишига сабаб бўлябди. Бу 
касалликни олдини олиш ва унга ёрдам берувчи, сабабларини ўрганиш, уларни 
ўз вақтида аниқлаш ва барҳам топтириш керак. 
Касалликни қўзғатадиган сабабларининг организмга таъсирини камайтириш 
ва йўқотишни олдини олишга харакат қилиш лозимдир. 
Касаллик ривожланишига йўл қўйилмаслик учун унга эрта ташхис қўйиш ва 
самарали даволаш керакдир. 
Тўла-тўкис даволаш ва касаллик қайталаниши ва унинг сурункали турларга 
ўтиб кетишининг олдини олишга қаратилган чоралар кўриш лозим. 
Бола шахсини ҳар бир ёш босқичида тўлақонли психик ривожланиш ва 
шаклланиш учун зарур бўлган психологик шарт-шароитларни яратиш керак. 
Боланинг ақлий ва шахсий ривожланишидаги маълум қийинчиликларга, 
оғишларга олиб келиши мумкин бўлган хусусиятларини ўз вақтида аниқланиши 
керак.
Киши саломатлигига ижтимоий фойдали фаолият ва меҳнатнинг таъсирини 
ўрганиш психогигиенанинг асосий вазифаларидан биридир.
Бугунги кунда фаолият кўрсатаётган амалий психологларнинг вазифалари 
асосан 6 та йўналиш билан белгиланади, жумладан: психологик хизмат кўрсатиш 
фаолиятини мактабни хозирга замон психология фани ютуқлари билан илмий-
услубиёт бўйича таъминлашга, инсоннинг шахсий ва интеллектуал (ақлий) 
жихатдан ривожланишини диагностика қилишга, таълим ва тарбиядаги 
психологик нуқсонларни аниқлашга, энг муҳим мавжуд камчилик ва 
бузилишларнинг олдини олишга йўналтирилган бўлиши лозим. 
Психопрофилактика йўналишида ҳар бир ёш босқичида инсоннинг шахс 
сифатида шаклланиши, шахс камолоти ва интеллектуал тараққиёти бўсағасида 
вужудга келиши мумкин бўлган психологик бузилиш ва нуқсонларнинг ўз 
вақтида олдини олишга харакакат қилиш лозим. 
Мана шу пайтларда одам психикасида, шунингдек, нерв тизимининг айрим 
бўлимлари ва бутун организмда катта ўзгаришлар рўй беради. 
Илк гўдаклик даврида болани қатъий кун тартиби билан боқиш 
психогигиеник жихатдан ката аҳамиятга эгадир. 
Оиладаги соғлом муҳит ота билан она ўртасидаги ўзаро муносабатлар 
фарзандлар тарбиясида муҳим рол ўйнайди. 
Тарбиянинг бузилиши ва камчилиги – ёмон таъсир қолдирадиган 
психогигиеник омилдир. Ҳар бир даврнинг ўзига ҳос психогигиеник талабларига 
амал қилиш соғлом турмуш тарзини таъминлайди. Жумладан кун тартиби, тўғри 
овқатланиш жисмоний тарбия билан шуғулланиш ва кўпроқ бадиий китоб ўқиш 
боланинг ақлини ривожлантиради.Касал болаларга алохида этибор ва кўпроқ 
мехр бериш лозимдир. 
Касалларга даво мақсадида режа асосида мунтазам психик таъсир кўрсатиб 
бориш керак. 

---