Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари

Бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб чиқарувчи ташқи таъсирларнинг психологик-педагогик асослари 
194 
kelish. Hozirgi ijtimoiy - iqtisodiy vaziyat va bozor munosabatlari sharoitidagi raqobat 
muhiti shaxsdan bir vaqtning o‘zida qator qobiliyatlar va malakalarni talab qilmoqdaki, 
ayniksa, yoshlar o‘zgaruvchan sharoitlarga tezrok moslashish uchun ba’zan bir - biriga 
zid hislatlarni ham xulqda namoyon qilishga majbur bo‘lishmoqda. Masalan, yosh oila 
boshlig`i, talaba, ota - onalarga moddiy jihatdan qaram bo‘lmaslik uchun, bir vaqtning 
o‘zida ham itoatkor, intizomli talaba va ishdan keyin esa - chaqqon va uddaburon, 
tadbirkor, tijoratchilik bilan shug‘ullanishga majbur bo‘lishi mumkin. Bu holat tabiiy, 
shaxsdan kuchli iroda, doimiy intiluvchanlik va o‘z ustida muttasil ishlashni talab 
qiladi. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 
1. N.Ismoilova, D.Andullayeva-“Ijtimoiy psixologiya”.Toshkaent-2013. 
2. V.Karimov, O.Xayitov-“Shaxsning ijtimoiylashuv masalasi”.Toshkent-2007. 
3. Library.tersu.uz. 
4. Science.i-edu.uz. 
 
БОЛА ШАХСИ ШАКЛЛАНИШИ – ПСИХО-ПЕДАГОГИК ЖАРАЁН 
СИФАТИДА
 
Райимова Шаҳноза Содиқовна 
Муқимий номидаги Қўқон давлат педагогика институти 2 босқич талабаси 
Аннотация: Мақолада бола шахсида салбий ўзгаришларни келтириб 
чиқарувчи ташқи таъсирларнинг аҳамияти ҳақида сўз юритилган. Боланинг 
ижтимоий муҳитга мослашиши, таълим-тарбиясида кечадиган ўзгаришларда 
ташқи таъсирларнинг педагогик-психологик асослари ифода этилган. 
Калит сўзлар: бола, таълим, тарбия, шахс, таъсир, руҳият, фазилат, оила, 
дўстлик, ижтимоий муҳит. 
Оила давомчиси, эртаси бўлган болалар таълим-тарбиясига қаратиладиган 
эътибор педагогик-психологик жиҳатдан уйғунлашгандагина самарали натижа 
беради. Боланинг аввало, оилага ва у орқали жамиятга киришувида дастлабки 
босқич бўлган мактабгача ёш давридаги таълимий, тарбиявий жараёнларнинг 
эҳтиёткорлик билан олиб борилиши бола шахсида салбий ўзгаришларнинг 
вужудга келмаслигига хизмат қилади.
Маълумки, мактабгача ёш – боланинг ўзи ва атрофдагиларни англаши ҳамда 
тушунишининг дастлабки босқичи. Бу босқич боланинг кичик мактабгача ёшидан 
шаклланиб, ўрта ва катта гуруҳ ёшида янада тўла, мукаммалроқ мазмун касб этиб 
боради. Болани тарбиялашда ақлий, ахлоқий, жисмоний, эстетик, иқтисодий, 
меҳнат тарбияси қаторида руҳий тарбияси ҳам бу даврда катта аҳамиятга эга. 
Бола хулқидаги ҳар қандай янгилик, унинг ижобий ёки салбий ўзгаришлар сари 
оғиши тарбиянинг илк ўчоғи бўлган оила, оилавий муносабатларнинг қанчалик 
тўғри йўлга қўйилганига боғлиқдир. Бинобарин, бола тарбиясидаги салбий 
ўзгаришларнинг бирламчи нуқтаси айнан оила ҳисобланиб, оилавий муҳитнинг 

---