Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

O‘qimagan bolaning oqibati
(Ibratli hikoya)
ir o‘quvchi maktabga kech qolib keladigan odat chiqardi. 
O‘qituvchi esa kunning oxirida uni qamab qo‘yib jazolar 
edi. Darsga ko‘p kech qolavergach, uni haydab yuboradigan bo‘ldi. 
Natijada u uyda o‘qiganini tushunmaydigan bo‘lib qoldi. Chunki 
u uy vazifasi sharhini o‘qituvchisidan eshitmasdi. Sinfdoshlarining 
birontasidan so‘rasa, unga javob berishmas edi. Chunki u 
o‘quvchilar va o‘qituvchilar orasida odobsizligi bilan tanilgan 
edi. Ketma-ket ikki marta imtihondan yiqilgach, maktabdan 
haydaldi. Har safar otasi uni maktabga olib kelib qo‘ysa, axloqi 
yomonligi va darslarga yaxshi qatnamagani sababli uni haydab 
yuboraverishdi. To‘satdan otasi vafot etib, u butunlay maktabdan 
uzildi. Bir o‘zi qolib, yomon bolalarga qo‘shildi va ularning yo‘liga 
kirib ketdi. Onasi bir o‘zi tarbiyalay olmagani uchun uni o‘z holiga 
tashlab qo‘ydi. Natijada o‘ziga egulik ham topa olmay qiynaldi 
va ko‘chalarda oyoq kiyimlarni moylab kun kechirishga majbur 
bo‘ldi. Har safar maktabni a’lo baholarga bitirgan sinfdoshlaridan 

---

– 248 –
birontasini ko‘rib qolsa, ularga havas bilan qarab, vaqtini behuda 
ketkazganiga afsuslanardi.
Ko‘chada yurish odobi
y farzand, ko‘chada turli odamlar har xil ishlar bilan 
yuradi. Ba’zilari piyoda, ba’zisi mashinaga mingan, biri 
shoshilgan va boshqasi shoshmasdan sekin ketayotgan, ba’zilari 
katta yoshli bo‘lsa, boshqasi kichkina. Agar sen ularning orasida 
yursang, o‘zingni va boshqalarni yo‘l ozorlaridan saqla. Buning 
uchun sen quyidagi nasihatlarga quloq solishing kerak:
1. Tiqilinch ko‘chada ketayotganingda piyodalar yo‘lakcha-
sidan yur.
2. Agar biron do‘sting yoki qarindoshingni ko‘rib qolsang va u 
bilan ko‘rishmoqchi bo‘lsang, yo‘ldan chetroqqa o‘tib ko‘rish va 
yo‘l o‘rtasida u bilan uzoq turma.
3. Agar ko‘chada o‘rtoqlaring bilan ketayotgan bo‘lsang, eniga 
bir saf bo‘lib ko‘chani to‘ldirib olmanglar, chunki yo‘l yolg‘iz sizlar 
uchun emas.
4. Agar bir ojiz yoki zaif kishi yo‘ldan o‘tkazib qo‘yishni so‘rasa, 
darhol unga yordam ber. Buning savobi juda katta. Bu bechora 
bilan yurishga uyalma.
5. Ko‘chada ketayotganingda kitob o‘qish bilan mashg‘ul bo‘lma, 
yon-atrofga ko‘p alanglama. Tijorat do‘konlari yoki o‘yingohlar 
oldida ko‘p turib qolma.
6. Yurganingda shoshilib tez ham yurma, juda sekin ham yurma, 
o‘rtacha yurgin va doimo oldingga qara.
7. Mashinaga yoki biron-bir ulovga mingan bo‘lsang ham 
yo‘lda ketayotganingda ovqat eyishing odobdan emas.
8. Yo‘lda yotgan toshni oyog‘ing bilan tepma va sotuv do‘konlari 
eshiklariga osib qo‘yilgan mollarni o‘ynama.
9. Agar sen velosiped yoki mashinada bo‘lsang, ko‘chaning 
o‘ng tomonidan yur.
10. Yurib ketayotgan tramvayga minishga yoki undan tushishga 
urinma.

---

– 249 –
11. Agar yo‘ldan adashib qolsang yoki o‘rtog‘ing yashaydigan 
joyni bilmasang, odob bilan yon-atrofdagilardan so‘ra.
12. Agar biron kishiga bilmasdan ozor etkazib qo‘ysang, 
masalan, turtilib ketsang yoki yo‘lovchi qo‘lidan biron narsani 
tushirib yuborsang yoki uning oyoq kiyimini bosib olsang, 
muloyimlik bilan kechirim so‘ra.
13. O‘zing tanimaydigan odamning yuziga uzoq tikilib turma 
va nogironlarni masxara qilma.