Бола – одоби билан азиз (Фарзанд тарбиялашда ота-оналарга маслаҳатлар) Нашрга тайёрловчи: Зиёвуддин Раҳим

Baxil savdogarning oqibati
(Ibratli hikoya)
adimgi zamonda yomon fe’lli xasis savdogar bozorda 
aylanib yurib, sakkiz yuz tilla tangasi bor hamyonini 
yo‘qotib qo‘ydi. Har tomonga zir yugurib, hamyonini so‘rab-
surishtirdi, lekin hech kimdan daragini eshitmadi. Shunda 
u kim hamyonimni qaytarib bersa, unga yuz tilla mukofot 
berishini e’lon qilish uchun bozorga jarchi yubordi. Yo‘qolgan 
bu hamyonni Vali ismli bir etikdo‘z topib olgandi. U nihoyatda 
halol kishi edi. 
Egasi topilguncha hamyonni saqlab qo‘yishga qaror qildi. 
Jarchining gapi rost ekaniga ishonch hosil qilgach, savdogarning 
oldiga borib unga hamyonni topshirdi. Savdogar baxil, yolg‘onchi 
va birovga yaxshilikni ravo ko‘rmaydigan yaramas odam edi. U 
yo‘qolgan hamyoni topilganiga qanchalik xursand bo‘lmasin, buni 
bildirmadi. Darhol hamyonini ochib sanab ko‘rgach, bechora 
etikdo‘zga tuhmat qilib shunday dedi: “Shundoq ham oladigan 
pulingni allaqachon olib bo‘libsan!”. Vali etikdo‘z savdogarga 
shunday debdi: “Og‘zingizga qarab gapiring! Men faqir kishiman, 
ammo yolg‘onchi, o‘g‘ri emasman! Va’da qilgan pulingizni 
berolmasangiz, meni o‘g‘irlikda ayblamang”.
Nopok savdogar Vali etikdo‘zga tuhmat qilib, hatto ikkovi 
mahkamaga (qozixonaga) borishdi. Ikki tomon so‘zini eshitgan 
qozi savdogarning aldayotganini sezdi va uni qattiq jazolamoqchi 
bo‘ldi. Qozi g‘azabini bildirmay o‘z qarorini e’lon qilib dedi: 
“Savdogar hamyonidan yuz oltin tanga olinganini da’vo 
qilayapti, etikdo‘z esa hamyondan hech narsa olmaganman, deb 
aytayapti. Men har ikkisining so‘ziga ishonaman, ikkovining 
ham gapi rost. Shuning uchun etikdo‘z topib olgan bu hamyon 
boshqa odamniki, hamyon to egasi chiqqunicha mahkamada 
turib turadi”. Baxil savdogar etikdo‘zga qilgan ishidan afsuslandi, 
ammo endi kech edi...

---

– 259 –