Bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Ahmad Donish Mahdum ibn Nosir (taxallusi Kalla) (1827-

1897). Ahmad Donish taxallusi bilan elga tanilgan Ahmad Mah-dum o'z davrining yirik ma'rifatparvar olimi va filosofi, yozuv-chisi va astronomi, tarixchisi va arxitektori, musavviri va musiqa navisi edi¹. Donish qiziqishlari dunyosining naqadar serqirraligini uning yozgan asarlaridayoq ko'rsatib turibdi. Ma'rifatparvar mutafakkirning bizgacha yetib kelgan asarlari jumlasiga «Nomus-al-a'zam» («Ulug' qonun»), «Muntahab-al-ahkom» («Tanlangan qarorlar»), «Navodir-ul-vaqoe'» («Noyob voqealar») va «Risolai muxtasare az ta'rixi salatanati xonadoni amironi Mang'it» («Mang'it amirlari xonadoni saltanatining qisqacha tarixi»)lar kiradi.

Buxoro amiri elchisining kotibi sifatida uch marta Rossiyada bo'lgan Donish taraqqiyotda har tomonlama Rossiyaga nisbatan orqada bo'lgan amirlikdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzumni tanqid qiladi, rus madaniyatini omma o'rtasida tinmay targ'ib qiladi va undan o'rganishga chaqiradi. Uning asarlarida oddiy meh-natkash xalqqa nisbatan muhabbat va zolimlarga nisbatan esa nafrat hissi O'rta o'rinni egallaydi: Donish xalqni ma'rifatli qi-lish, uning madaniyatini oshirish yo'li bilan «adolatli» monarx hokimiyati rahbarligida mavjud tuzumda hukmron bo'lgan no-haqlik va adolatsizlikni yo'qotib baxtli hayot qurish mumkin, deb hisoblardi. Biroq bu borada bu amalga oshmaydigan xom-hayollarga ham berilgan edi. Shunga qaramasdan o'z davriga nisbatan ma'rifat va madaniyatni yashash tarzining va istiqbol-ning dasturiga aylantirgan Donish qarashlari ijobiy ahamiyatga ega edi.